Helpu rywun i reoli ei arian bob dydd

Dyma beth fydd angen i chi feddwl amdano cyn penderfynu pa fath o help sydd orau:

• Am ba hyd y byddant angen rhywun i reoli eu cyllid?
• Pa fath o gynhyrchion neu wasanaethau ariannol y maent angen help gyda?
• Beth fydd disgwyl i chi ei wneud ac a allwch chi ymrwymo iddo?

Mae mandad trydydd parti yn ddogfen sy'n dweud wrth fanc, cymdeithas adeiladu neu ddarparwr cyfrifon arall y gallant dderbyn cyfarwyddiadau am arian yr unigolyn hwnnw gan berson penodol a enwir.

Mae'n rhoi'r awdurdod i chi (y trydydd parti) redeg cyfrif banc rhywun arall ar eu cyfer.

Nid yw'n briodol os:

• mae deiliad y cyfrif yn colli'r gallu i wneud penderfyniadau perthnasol ei hunan
• rydych chi am drefnu gorddrafft neu agor neu gau'r cyfrif - gan y bydd cyfyngiadau'n golygu na fydd hyn yn cael ei ganiatáu i chi, y trydydd parti.
  

Gall fod yn opsiwn da os yw'r person rydych yn ei helpu:

• angen rhywfaint o help i reoli eu bancio o ddydd i ddydd
• yn mynd dramor am amser hir
• dros 18 oed ac yn mynd i'r brifysgol.

Siaradwch â'r banc neu'r darparwr cyfrif i ofyn am drefniant mandad trydydd parti.

Gall sefydlu cyfrif banc ar y cyd roi mynediad i arian yng nghyfrif rhywun arall i berson dibynadwy. Mae hyn yn golygu y byddwch chi'n gallu tynnu arian i rywun heb fod angen eu caniatâd, a defnyddio cyfleusterau bancio eraill a gynigir gan y cyfrif - fel gorddrafftiau.

Gallwch agor cyfrif ar y cyd â rhywun arall, neu newid cyfrif sydd gennych eisoes fel ei fod yn cael ei ddal mewn enwau ar y cyd.

Er y gallai hyn fod yn opsiwn anffurfiol da, mae rhai pethau y mae'n rhaid i chi fod yn ymwybodol ohonynt os byddwch chi'n agor cyfrif ar y cyd:

• Os oes gan un ohonoch hanes credyd gwael, nid yw'n syniad da agor cyfrif ar y cyd fel rheol. Cyn gynted ag y byddwch yn agor cyfrif gyda’ch gilydd, byddwch yn cael eich ‘cyd-sgorio’ a bydd eich statws credyd yn dod yn gysylltiedig.
• Os ydych yn sefydlu cyfrif ar y cyd fel y gallwch chi helpu rhywun i dalu biliau a threuliau eraill, meddyliwch am gadw cyfrif personol ar wahân am arian nad yw'n cael ei ddefnyddio ar gyfer biliau.
• Bydd y sawl sy'n cael cymorth yn colli rhywfaint o breifatrwydd - gan y bydd y sawl sy'n helpu yn gallu gweld ar beth maent yn gwario arian.
• Os yw'r person sy'n helpu yn cymryd arian allan o'r cyfrif ar y cyd, nid oes llawer o opsiynau ar gyfer ei gael yn ôl.
• Os bydd y cyfrif yn cael ei orddynnu, mae pob cyd-ddeiliad cyfrif yn gyfrifol am y swm cyfan sy'n ddyledus. Mae hyn yn golygu y gallech fod yn gyfrifol am dalu dyledion rhywun arall yn y pen draw.
• Os byddwch chi'n marw neu'n colli gallu meddyliol, bydd gan yr unigolyn ddal fynediad i'r arian yn y cyfrif.

A yw'r person rydych am helpu yn cael eu hystyried yn fregus, er enghraifft oherwydd oedran, salwch neu anabledd neu iechyd meddwl? Yna gallwch chi, neu nhw, ofyn i'w darparwr ynni fynd ar y Gofrestr Gwasanaethau Blaenoriaeth.

Yna bydd eu darparwr yn trefnu anfon eu biliau neu ddatganiadau at berson arall (er enghraifft, perthynas neu ffrind) sydd wedi cytuno i'w derbyn.

Mae'r Gofrestr Gwasanaethau Blaenoriaeth yn rhad ac am ddim. Mae arwyddo i fyny yn golygu y gall y darparwr sicrhau eu bod yn rhoi'r gefnogaeth gywir i'r unigolyn. Gall hyn gynnwys:

• biliau fformat mawr neu filiau Braille
• rhybudd ymlaen llaw o ymyrraeth gwasanaeth
• blaenoriaeth mewn toriad pŵer
• darlleniadau mesurydd chwarterol
• gwiriadau diogelwch nwy blynyddol
• adleoli mesurydd i gael gwell mynediad.

Os oes gan yr unigolyn yr hoffech eu helpu salwch neu anabledd difrifol a'u bod yn cael budd-daliadau, gallwch ofyn i chi ddod yn benodai. Mae hyn yn golygu y gallwch chi helpu i wneud ceisiadau a rheoli taliadau budd-daliadau neu drafodaethau gyda'r Adran Gwaith a Phensiynau neu Gyllid a Thollau EM.

Caniateir i benodai reoli taliadau budd-dal yn unig, nid gweddill cyllid yr unigolyn.

Gall penodai fod yn ffrind neu'n berthynas, neu rywun o sefydliad - fel cyfreithiwr neu gyngor lleol.

Gall unigolyn roi caniatâd anffurfiol untro - ar lafar fel arfer - yn eich awdurdodi i siarad ar eu rhan â darparwr gwasanaeth.

Fel rheol, dim ond un mater penodol y caniateir i chi ddelio ag ef, yn nodweddiadol ym mhresenoldeb yr unigolyn dan sylw.  

Byddai'n rhaid i'r ddau ohonoch gysylltu â'r sefydliad neu'r darparwr ar yr un pryd, a byddai'r unigolyn yn rhoi eu caniatâd llafar i'r aelod o staff sy'n eich helpu chi yn y cyfarfod.

Gellir rhoi caniatâd dros y ffôn neu wyneb yn wyneb. 

Os yw'r person rydych am eu helpu wedi colli galluedd meddyliol ac nad yw eu anghenion ariannol yn gymhleth, gallwch wneud cais i gael mynediad i’w cyllid.

Mae Mynediad i Gyllid yn caniatáu i chi gael mynediad i’w cyfrif banc i dalu eu costau byw o ddydd i ddydd a thalu dyledion. 

Os telir budd-daliadau yr unigolyn i’r math hwn o gyfrif a’u bod yn ei chael yn anodd cyrraedd Swyddfa’r Post, gallant ofyn i berson a enwir (a elwir yn ‘asiant parhaol’) gael mynediad i’w cyfrif hefyd.

Disgwylir i gyfrifon swyddfa’r post gael eu cau'n barhaol ym mis Tachwedd 2022 ac efallai y bydd angen help ar yr unigolyn nawr i sefydlu cyfrif newydd i dderbyn eu Pensiwn y Wladwriaeth neu eu budd-daliadau.

Os ydych chi am gadw llygad ar wariant rhywun o ddydd i ddydd, fe allech chi:

• eu helpu i dalu eu biliau mewn pryd
• awgrymu eich bod yn gwneud teithiau siopa gyda'ch gilydd
• cynnig darllen biliau a datganiadau pan gyrhaeddant
• llenwi ein Cynlluniwr Cyllideb am ddim gyda'ch gilydd i weithio allan sut i reoli eu cyllid yn well.

Os yw'r person sydd angen help yn mynd i fod i ffwrdd am ychydig - er enghraifft, i fynd i'r ysbyty - gellir rhoi pŵer atwrnai dros dro i chi. Mae hyn yn nodi eich bod wedi eich caniatáu i reoli eu materion am y cyfnod hwnnw (ond dim ond cyhyd â bod ganddynt alluedd meddyliol o hyd).

Os yw'r person rydych yn eu helpu yn ei chael hi'n anodd deall gwybodaeth ysgrifenedig, gallwch fynd trwy unrhyw ddogfennau pwysig gyda hwy. Er enghraifft, gwybodaeth am gyfrifon banc, budd-daliadau a threth.

Tynnwch sylw at y rhannau pwysig maent angen eu deall ac egluro termau a syniadau anghyfarwydd.

Mae llenwi ffurflenni yn frawychus i rai pobl. Gallwch helpu trwy siarad trwy’r cwestiynau ar y ffurflen ac ysgrifennu eu hatebion, gan adael iddynt hwy ond ychwanegu eu llofnod.

O bryd i'w gilydd, efallai y bydd angen i'r unigolyn gwrdd wyneb yn wyneb â rhywun fel ymgynghorydd budd-daliadau, cynghorydd ariannol neu gyfreithiwr.

Gallai'r cyfarfodydd hyn fod yn llai o straen os gallwch chi fynd iddynt hefyd.

Gallwch hefyd helpu trwy:

• ofyn cwestiynau os ydych chi'n meddwl bod rhywbeth wedi'i anghofio
• sicrhau bod sefyllfa'r unigolyn yn cael ei hegluro a'i deall yn glir
• bod yn wyliadwrus am gwmnïau twyllodrus a allai fanteisio ar berson bregus
• cymryd nodiadau fel y gall y ddau ohonoch, yn nes ymlaen, adolygu'r hyn a ddywedwyd cyn iddynt wneud unrhyw benderfyniad
• arwain penderfyniadau - sicrhau nad yw'r person yn gwneud penderfyniad yn rhy gyflym cyn i'r holl faterion gael eu hystyried yn ofalus.

Os yw'r person rydych am eu helpu yn cael trafferth gyda dyled, mae yna lawer o wasanaethau cymorth a chyngor cyfrinachol am ddim ar gael ledled y DU. 

Mae eu helpu i gael help yn golygu nad oes raid iddynt ymdrechu ar eu pennau eu hunain, a gallant ddechrau datrys neu atal problemau arian fel:

• rhedeg i fyny dyledion - os ydynt yn ei chael hi'n anodd cyllidebu a rheoli eu gwariant
• byw ar lai nag sy'n rhaid iddynt - os nad ydynt yn hawlio budd-daliadau mae ganddynt hawl iddynt
• caledi i bartner neu aelodau eraill o'r teulu - os yw pobl eraill yn dibynnu ar yr unigolyn sydd angen help i redeg cyllid y cartref
• biliau heb eu talu - a allai olygu bod gwasanaethau fel eu ffôn yn cael eu torri i ffwrdd neu dan fygythiad o gael eu cymryd i'r llys.

Efallai y byddai'n ddefnyddiol i chi ddod yn atwrnai yn barhaol:

• maent yn cael diwrnodau da a gwael, gan ei gwneud hi'n anodd iddynt reoli pethau'n gyson
• rydych yn meddwl eu bod yn colli galluedd meddyliol
• mae ganddynt faterion ariannol cymhleth
• mae angen iddynt fynd i'r ysbyty am gyfnod ac ni fyddant yn gallu ymdopi.

Y ffordd hynny, gallwch chi gamu i'r adwy yn hawdd yn ôl yr angen.