Lwfans oes ar gyfer cynilion pensiwn

I’r rhan fwyaf o bobl, £1,073,100 yw’r lwfans oes ar gyfer y flwyddyn dreth 2022/23 ac wedi'i rhewi ar y lefel yma hyd at flwyddyn dreth 2025/26.

Mae’r lwfans yn berthnasol i’r cyfanswm o bensiynau sydd gennych, gan gynnwys gwerth pensiynau sydd gennych drwy:

• unrhyw gynlluniau buddion wedi’u diffinio (cyflog terfynol neu gyfartaledd gyrfa) rydych yn aelod ohonynt,
• unrhyw gynilion sydd gennych mewn pensiynau cyfraniadau wedi’u diffinio, ond heb gynnwys eich Pensiwn y Wladwriaeth.

Nid oes cyfyngiad ar faint rydych yn cronni mewn buddion pensiwn. Ond cynhelir gwiriadau ar adegau penodol i weld a yw gwerth eich buddion pensiwn yn fwy na'r lwfans oes.

Os ydych wedi cronni mwy na gwerth y lwfans oes pan gynhelir gwiriad, efallai y bydd rhaid i chi dalu tâl treth.

Gwneir gwiriadau fel rheol:

• pan fyddwch yn dechrau cymryd pensiwn buddion wedi’u diffinio
• pan gymerwch incwm neu gyfandaliad o bensiwn cyfraniadau wedi’u diffinio (gwelwch yr enghreifftiau isod)
• os ydych yn trosglwyddo pensiwn dramor cyn 75 oed
• os byddwch yn cyrraedd eich pen-blwydd yn 75 oed a bod gennych bensiwn wedi’i dynnu i lawr neu nad ydych wedi cyffwrdd ag ef
• os byddwch farw cyn 75 oed a bod gennych bensiynau nad ydych wedi cyffwrdd â hwy

Ar ôl 75 oed, yn gyffredinol nid oes unrhyw wiriadau pellach yn erbyn y lwfans oes.

Bob tro y bydd taliad o’ch cynlluniau pensiwn yn dechrau, caiff ei werth ei gymharu yn erbyn y lwfans oes sydd gennych yn weddill i weld a oes treth ychwanegol i’w thalu.

Gallwch weithio allan a ydych yn debygol o gael eich effeithio drwy gyfrifo gwerth disgwyliedig eich pensiynau i weld a yw’n debygol iddynt fynd dros y lwfans oes.  

Fodd bynnag, byddwch yn ymwybodol mai'r hyn sy'n bwysig yw gwerth eich pensiynau ar yr adeg y cynhelir y gwiriadau. Felly efallai y bydd angen i chi ystyried sut y gallai gwerth eich pensiynau newid rhwng nawr a'r amser rydych yn disgwyl i wiriad gael ei gynnal.

Er enghraifft, os ydych yn 55 nawr, ond ddim yn disgwyl dechrau tynnu unrhyw arian nes eich bod yn 60 oed, mae angen ystyried a allai gwerth eich pensiynau gynyddu rhwng nawr a phryd hynny. Os ydyw, bydd hyn yn defnyddio mwy o'r lwfans oes sydd ar gael i chi.

Gallwch gyfrifo gwerth pensiynau yn wahanol yn dibynnu ar y math o gynllun rydych ynddo:

• Ar gyfer cynlluniau pensiwn buddion wedi’u diffinio, fel arfer rydych yn cyfrifo cyfanswm y gwerth trwy luosi'ch pensiwn blynyddol disgwyliedig ag 20.
• Mae angen i chi hefyd ychwanegu swm unrhyw gyfandaliad arian parod di-dreth ar wahân.

Er enghraifft, os yw'r pensiwn blynyddol y byddwch yn ei dderbyn yn £15,000 y flwyddyn ac y byddwch hefyd yn cael cyfandaliad di-dreth o £30,000 hefyd, gwerth y pensiwn hwnnw at ddibenion lwfans oes yw £330,000 (20 x £15,000 + £30,000). 

• Ar gyfer cynlluniau pensiwn cyfraniadau wedi’u diffinio, gan gynnwys yr holl bensiynau personol, y gwerth fydd y cyfanswm yn eich cronfeydd pensiwn.
• Os ydych mewn pensiwn cyfraniadau wedi’u diffinio, mae nifer o ffyrdd i ddefnyddio'ch cronfa bensiwn pan fyddwch yn ymddeol. Cynhelir prawf bob tro y byddwch yn cael gafael ar arian o gronfa bensiwn nad ydych wedi ei gyffwrdd eto. Er enghraifft, fel rheol, gallwch gymryd hyd at 25% o'ch cronfa bensiwn fel cyfandaliad di-dreth. Gallwch ddefnyddio'r balans i brynu incwm gwarantedig neu'n sefydlu incwm ymddeol hyblyg. Mae hyn yn golygu y bydd gwiriad yn cael ei wneud yn erbyn cyfanswm gwerth y cronfa bensiwn rydych yn bwriadu ei gyrchu. Felly, os oedd y gronfa pensiwn yn £100,000 a'ch bod wedi cymryd 25% fel cyfandaliad di-dreth, dyna'r £100,000 cyfan sydd wedi'i brofi.
• Os cymerwch nifer o gyfandaliadau o’ch pensiwn, a elwir yn ‘UFPLS’, cyfanswm gwerth y cyfandaliad rydych yn ei dynnu’n ôl sy’n cael ei brofi yn hytrach na’r cronfa pensiwn cyfan. Felly, pe bai'r cronfa pensiwn yn £100,000 a'ch bod wedi cymryd cyfandaliad o £10,000 lle mae 25% yn ddi-dreth a'r 75% arall yn cael ei drethu fel enillion, dim ond y £10,000 fyddai'n cael ei brofi ar y pwynt hwn. Byddai'r £90,000 arall yn cael ei wirio'n ddiweddarach.
• Os ydych yn defnyddio'ch arian i sefydlu incwm ymddeol hyblyg (a elwir yn tynnu i lawr pensiwn), bydd unrhyw arian sydd gennych yn y pensiwn pan gyrhaeddwch 75 oed yn cael ei wirio eto. Os yw'r arian wedi tyfu felly mae'n fwy na'r hyn a oedd gennych pan wnaethoch symud i mewn i dynnu i lawr pensiwn (gan anwybyddu unrhyw gyfandaliadau di-dreth a gymerwyd gennych ar y pryd), bydd hyn yn defnyddio mwy o'ch lwfans oes.

• Os ydych wedi cymryd unrhyw fuddion pensiwn cyn 6 Ebrill 2006, bydd angen ystyried y rhain y tro cyntaf y bydd gwiriad yn cael ei wneud yn erbyn y lwfans oes ar ôl 6 Ebrill 2006. Bydd hyn yn lleihau eich lwfans oes sydd ar gael. Am gynlluniau buddion wedi’u diffinio, byddwch fel arfer yn cyfrifo'r cyfanswm gwerth trwy luosi eich pensiwn blynyddol (ar adeg y gwiriad) â 25.
• Ar gyfer cynlluniau buddion wedi’u diffinio, fel arfer rydych yn cyfrifo cyfanswm y gwerth trwy luosi'ch pensiwn blynyddol (ar yr adeg y cynhelir y gwiriad) â 25.
• Os oes gennych arian mewn pensiwn tynnu i lawr wedi’i gapio, mae’n 80% neu 25 gwaith eich terfyn tynnu i lawr blynyddol cyfredol. Os ydych wedi trosi i bensiwn tynnu i lawr mynediad hyblyg dull newydd, bydd y cyfrifiad yn fwy cymhleth. Dylech gysylltu â’ch darparwr i gadarnhau’r swm.
• Os oes gennych fwy nag un pensiwn, byddwch yn defnyddio lwfans oes yn y drefn rydych yn eu cymryd. Y lwfans oes y bydd angen i chi ei ddefnyddio wrth gyfrifo yw'r lwfans yn y flwyddyn dreth y cymerwch yr incwm pensiwn neu'r cyfandaliad ynddo.
• Mae rhai buddion cyfandaliad di-dreth a delir i'ch goroeswyr os byddwch farw cyn 75 oed hefyd yn defnyddio lwfans oes.
• Pryd bynnag y byddwch yn dechrau cymryd arian o'ch pensiwn, dylai datganiad o'ch cynllun ddweud wrthych faint o'ch lwfans oes rydych yn ei ddefnyddio. 

Os yw cyfanswm gwerth eich buddion pensiwn yn fwy na'r lwfans oes pan gynhelir gwiriad, bydd treth i'w thalu ar y gormodedd. Gelwir hyn yn ffi lwfans oes.

Mae'r ffordd y mae'r ffi yn berthnasol yn dibynnu a yw'r gormodedd yn cael ei gymryd fel cyfandaliad neu fel incwm.

Os ydych yn cymryd y gormodedd fel cyfandaliad, caiff ei drethu ar 55%.

Dylai eich darparwr pensiwn neu weinyddwr ddidynnu'r dreth a'i thalu i Gyllid a Thollau EM (HMRC), gan dalu'r balans i chi.

Os ydych yn cadw'r arian yn y pensiwn fel y gallwch gymryd incwm ohono - naill ai'n hyblyg (pensiwn tynnu i lawr), fel incwm gwarantedig (blwydd-dal), neu fel pensiwn cynllun - mae ffi treth o 25% yn syth.

Mae hwn ar ben unrhyw Dreth Incwm rydych yn ei dalu ar yr incwm rydych yn ei dderbyn.

Ar gyfer cynlluniau pensiwn buddion wedi’u diffinio, gallai eich cynllun pensiwn benderfynu talu'r dreth ar eich rhan a'i hadennill gennych trwy leihau eich pensiwn.

Ar gyfer cynlluniau pensiwn cyfraniadau wedi’u diffinio, dylai eich gweinyddwr cynllun pensiwn dalu'r dreth 25% i HMRC allan o'ch cronfa bensiwn, gan eich gadael â'r 75% sy'n weddill i'w ddefnyddio tuag at eich incwm ymddeol.

Er enghraifft, mae rhywun sy'n talu treth ar y gyfradd uwch yn disgwyl cael £1,000 y flwyddyn fel incwm ond gostyngodd y tâl lwfans oes o 25% hyn i £750 y flwyddyn. Ar ôl Treth Incwm ar 40%, byddent yn cael eu gadael gyda £450 y flwyddyn.

Mae hyn yn golygu bod y tâl lwfans oes a'r Dreth Incwm gyda'i gilydd wedi lleihau eu hincwm 55% – yr un peth â'r tâl lwfans oes pe baent wedi cymryd eu budd-daliadau fel cyfandaliad yn hytrach nag incwm.  

Os ydych am osgoi'r tâl lwfans oes mae'n bwysig monitro gwerth eich pensiynau, ac yn enwedig y cynnydd mewn gwerth unrhyw bensiynau buddion wedi’u diffinio oherwydd gall y rhain fod yn rhyfeddol o fawr.

Efallai yr hoffech hefyd ystyried gwneud cais am ddiogelwch os oes disgwyl i'ch cynilion pensiwn fod yn uwch na'r trothwy lwfans oes.

Roedd, ac mae dal i fod fathau o ddiogelwch a all eich helpu i osgoi tâl treth trwy roi lwfans oes uwch i chi.

Gallwch wirio a oes gennych ddiogelwch eisoes ond bydd angen cyfrif arnoch ar gyfer gwasanaethau ar-lein HMRC.

Os nad oes gennych gyfrif gallwch greu un.

Mae dau gynllun diogelu y gallwch wneud cais amdanynt o hyd - Diogelu Unigol 2016 a Diogelu Sefydlog 2016. Am ragor o wybodaeth am sut i wneud cais, gwelwch isod.

Mae Diogelu Unigol 2016 (IP2016) ar gael dim ond os oedd gwerth eich cynilion pensiwn ar 5 Ebrill 2016 dros £1 miliwn.

Mae IP2016 hefyd ar gael i bobl sydd eisoes â diogelwch o dan gynlluniau Diogelu Uwch, Diogelu Sefydlog 2012, Diogelu Sefydlog 2014 neu Ddiogelu Sefydlog 2016.

Nid yw IP2016 ar gael i bobl sydd eisoes â Diogelwch Cynradd (boed yn weithredol neu wedi gorffen) neu sydd â Diogelwch Unigol 2014.

Mae hyn yn rhoi lwfans oes personol i chi sy'n gyfartal â gwerth eich pensiynau ar 5 Ebrill 2016, y diwrnod cyn cyflwyno'r lwfans is - yn amodol ar uchafswm o £1.25m.

Mae'r rheolau diogelu’n gymhleth. Ac mae'r ffyrdd y gellir colli'r diogelwch yn wahanol yn dibynnu a yw eich incwm ymddeol (gan gynnwys cyfandaliadau) yn dod o gyfraniad wedi’u diffinio neu gynllun pensiwn buddion wedi’u diffinio.

Efallai hoffech gael cyngor ariannol proffesiynol neu siarad â'ch darparwr pensiwn neu weinyddwr wrth benderfynu a ddylech wneud cais am ddiogelu a gweithio allan pryd a sut i gymryd buddion o'ch cynllun pensiwn.

Gyda Diogelwch Unigolyn 2016 gallwch barhau i gynilo i mewn i bensiwn. Ond bydd unrhyw gynilion pensiwn sy'n uwch na lefel eich lwfans oes gwarchodedig yn atebol am dreth ar y gormodedd, a elwir yn ffi lwfans oes.

Nid oes angen isafswm gwerth pensiwn i wneud cais am Ddiogelwch Sefydlog 2016 (FP2016).

Yn wahanol i IP2016, nid yw FP2016 ar gael i unrhyw un sy'n dal Diogelwch Sylfaenol, Diogelwch Uwch neu Ddiogelwch Sefydlog 2012/2014.

Mae hyn yn rhoi lwfans oes o £1.25m i chi, neu'r lwfans oes cyfredol, p'un bynnag sydd uchaf. Mae'n bosibl colli'r diogelwch hwn mewn rhai amgylchiadau. Er mwyn osgoi colli'r diogelwch hwn, mae rhaid i chi:

• gwneud yn siŵr eich bod yn optio allan o ymrestru awtomatig yn gyflym – fel arfer mae gennych un mis yn unig i wneud hyn a chael ad-daliad o'ch cyfraniad
• peidio â gwneud mwy o daliadau i unrhyw gynllun pensiwn cyfraniadau wedi’u diffinio ar ôl 5 Ebrill 2016 – os gwnewch hynny, byddwch yn colli'ch diofelwch yn awtomatig ac yn dychwelyd i'r terfyn lwfans oes safonol cyfredol
• meddyliwch yn ofalus cyn parhau fel aelod gweithredol o gynllun buddion wedi’u diffinio – mae optio allan o aelodaeth weithredol a dod yn aelod gohiriedig yn lleihau'r risg o golli'ch diogelwch yn sylweddol. Efallai yr hoffech drafod eich opsiynau ag ymgynghorydd ariannol.

Na allwch, bydd rhaid eich bod wedi stopio cynilo i mewn i bensiwn neu gronni buddion o 6 Ebrill 2016.

Gallwch wneud cais am a gwirio amddiffyniadau o’r gostyngiadau mewn lwfans gydol oes gyda CThEM ar GOV.UK

Os na allwch ddefnyddio'r gwasanaeth ar-lein, gallwch ffonio llinell gymorth Pensiynau HMRC ar gyfer ceisiadau ar 0300 123 1079.

Nid oes dyddiad cau ar gyfer ymgeisio i wneud cais am y rhain.

Fodd bynnag, i ddibynnu ar y diogelwch, mae rhaid eich bod wedi gwneud cais a derbyn cyfeirnod gan HMRC cyn i'ch pensiwn gael ei brofi yn erbyn y lwfans oes.

Mae hwn yn faes cymhleth. Os ydych yn credu bod eich pensiynau'n debygol o fynd y tu hwnt i'r lwfans oes, mae'n syniad da siarad ag ymgynghorydd ariannol rheoledig neu gael cyngor treth arbenigol.