Mae cost gofal yn y cartref, neu ofal cartref, yn dibynnu ar lefel y gofal sydd ei angen arnoch a pha ddarparwr rydych chi'n ei ddewis. Darganfyddwch sut i drefnu gofal yn y cartref a pha gymorth ariannol sydd ar gael.
Beth sydd yn y canllaw hwn
- Sut i drefnu eich gofal yn y cartref
- Pa wasanaethau gofal yn y cartref sydd ar gael?
- Faint mae'n ei gostio i dalu am fy ngofal yn fy nghartref fy hun?
- Gofal a chymorth y GIG y gallwch eu cael am ddim
- Budd-daliadau i helpu talu am gostau gofal
- Defnyddio eich cartref i helpu talu am eich gofal
- Ffyrdd o dalu am eich gofal yn y cartref gan ddefnyddio'ch cynilion
- Siaradwch ag ymgynghorydd ariannol
Sut i drefnu eich gofal yn y cartref
Mae faint y mae angen i chi ei dalu am ofal yn y cartref yn dibynnu ar sawl ffactor, gan gynnwys eich incwm a'ch cynilion.
Cael asesiad anghenion gofal
Os ydych chi'n cael trafferth gyda thasgau bob dydd fel ymolchi, coginio neu wisgo, gofynnwch am asesiad anghenion gofal gan eich cyngor lleol neu'ch Ymddiriedolaeth Iechyd a Gofal Cymdeithasol yng Ngogledd Iwerddon (HSCNI).
Hyd yn oed os ydych yn talu am eich gofal eich hun, mae'n bwysig cael asesiad anghenion gofal o hyd oherwydd:
- bydd yr asesiad yn cydnabod eich anghenion yn swyddogol
- bydd y cyngor, neu'r HSCNI, yn rhoi gwybod i chi am y gwasanaethau sydd ar gael i ddiwallu eich anghenion
- hyd yn oed os nad ydych yn gymwys i gael cyllid, gallwch ofyn iddynt barhau i helpu i drefnu gwasanaethau gofal ar eich cyfer, ond bydd yn rhaid i chi dalu amdano
- bydd yr asesiad yn ddefnyddiol os bydd eich anghenion yn newid yn ddiweddarach.
Ar ôl yr asesiad anghenion gofal, byddwch hefyd yn cael asesiad ariannol i benderfynu a oes angen i chi dalu am eich gofal eich hun, neu a fydd eich cyngor lleol, neu HSCNI, yn cyfrannu.
Darganfyddwch fwy am yr asesiadau a'r trothwyon y mae angen i chi eu bodloni i gael help yn ein Canllaw i ddechreuwyr ar dalu am ofal hirdymor.
Cael cyllideb bersonol
Mae'r gyllideb hon yn rhoi dewisiadau i chi o ran sut i'w defnyddio, fel trwy daliadau uniongyrchol i brynu'ch cefnogaeth eich hun neu gael y cyngor i'w reoli ar eich rhan.
Ni allwch ei ddefnyddio ar gyfer treuliau dyddiol fel biliau neu fwyd.
Nod y gyllideb hon yw rhoi rheolaeth i chi dros eich gofal a'ch cymorth, gan adael i chi ddewis sut a gan bwy y byddwch yn derbyn cymorth.
Gallwch gael eich cyllideb drwy:
- taliadau uniongyrchol i'ch cyfrif banc
- cael y cyngor, neu'r HSCNI, i’w reoli, neu
- dewis Cronfa Gwasanaeth Unigol lle mae sefydliad yn darparu gwasanaethau yn unol â'ch cyfarwyddiadau.
Gallwch hyd yn oed gyfuno'r opsiynau hyn os yw'n well gennych.
Darganfyddwch fwy yn ein canllaw Taliadau uniongyrchol – trefnu a thalu am eich gofal.
Pa wasanaethau gofal yn y cartref sydd ar gael?
Bydd y gwasanaethau a gynigir i chi yn seiliedig ar asesiad anghenion gofal a gynhelir gan eich cyngor lleol, neu HSCNI.
Fe'i gelwir yn 'becyn gofal' a bydd yn cael ei ysgrifennu yn eich cynllun gofal personol.
Gall gwasanaethau gynnwys cymorth gyda:
- chodi o'r gwely yn y bore, golchi a gwisgo
- mynd i'r toiled a defnyddio cymhorthion ymataliaeth
- paratoi prydau a diodydd
- bwyta ac yfed
- codi presgripsiynau
- rhoi, neu annog i gymryd, meddyginiaeth bresgripsiwn
- tasgau sy'n gysylltiedig ag iechyd, fel y cytunwyd gydag ymarferwyr meddygol neu nyrsys nyrsio cymunedol
- gofal nyrsio gan nyrs gofrestredig
- siopa
- casglu pensiynau
- arian, rheoli a thalu biliau
- mynd allan o'r tŷ a chwrdd â ffrindiau
- goruchwyliaeth a chwmnïaeth
- setlo am y nos a mynd i'r gwely.
Faint mae'n ei gostio i dalu am fy ngofal yn fy nghartref fy hun?
O ran gofal yn y cartref, gallwch naill ai fynd trwy asiantaeth gofal cartref, lle maent yn trin popeth gan gynnwys cyflogi gofalwyr, neu gallwch gyflogi gweithiwr gofal proffesiynol preifat yn uniongyrchol. Mae ffioedd fel arfer yn seiliedig ar gyfraddau bob awr, ac eithrio gofal byw gyda’r cleient - 24 awr, sy'n cael ei godi bob wythnos fel arfer.
Mae gofal yn y cartref fel arfer yn costio rhwng £23 a £34 yr awr, ac mae gofal byw gyda’r cleient yn costio tua £1,100 yr wythnos, yn ôl Cymdeithas Gofal Cartref y DU. Ond gall prisiau amrywio gan ddibynnu ar leoliad a lefel y gofal sydd ei angen.
Gwiriwch gyda'r Care Quality Commision am ddarparwyr cymeradwyYn agor mewn ffenestr newydd
Gofal yn y cartref, addasiadau ac offer
Os oes angen i chi wneud eich cartref yn fwy hygyrch, neu os oes angen offer arbenigol arnoch i'ch helpu i reoli tasgau o ddydd i ddydd yn fwy diogel ac yn haws, efallai y bydd gennych hawl i gymorth ariannol. Bydd yr hyn sydd ar gael yn amrywio yn dibynnu ar ble rydych chi'n byw yn y DU.
Gallwch hefyd gael rhyddhad TAW os ydych yn gwneud gwaith adeiladu yn eich cartref sy'n gysylltiedig â'ch anabledd. Darganfyddwch fwy yn Low Incomes Tax Reform GroupYn agor mewn ffenestr newydd
Darganfyddwch fwy am eich cartref, addasiadau ac offer yn:
- Lloegr, ar NHSYn agor mewn ffenestr newydd
- Yr Alban, ar Care Information ScotlandYn agor mewn ffenestr newydd
- Cymru, ar Safle Llywodraeth CymruYn agor mewn ffenestr newydd
- Gogledd Iwerddon, ar nidirectYn agor mewn ffenestr newydd
Mae gan elusen Elderly Accommodation Counsel (EAC) declyn defnyddiol How well does your home suit you?Yn agor mewn ffenestr newydd i'ch helpu i asesu addasrwydd eich cartref.
Gofal a chymorth y GIG y gallwch eu cael am ddim
Weithiau, gall y GIG dalu'r costau am ofal i bobl ag anghenion iechyd difrifol.
Mae Gofal Iechyd Parhaus y GIG yn darparu gofal meddygol parhaus i'r rhai sydd ag anghenion iechyd cymhleth oherwydd anabledd, damwain, neu salwch mawr.
Nid yw'r cyllid yn dibynnu ar eich sefyllfa ariannol, ond mae rheolau llym ar gyfer pwy sy'n gymwys.
Ar ôl salwch byr neu arhosiad yn yr ysbyty, efallai y byddwch yn gymwys am hyd at chwe wythnos o ofal a ariennir gan y GIG gartref. Gelwir hyn yn Ofal Canolraddol y GIG neu Ofal Clinigol Cymhleth yn yr Ysbyty yn yr Alban.
Darganfyddwch fwy yn ein canllaw Ydw i'n gymwys i gael cyllid gofal iechyd parhaus y GIG?.
Budd-daliadau i helpu talu am gostau gofal
Pan fydd eich cyngor lleol, neu'r HSCNI, yn cynnal asesiad ariannol i gyfrifo faint y byddwch yn ei dalu tuag at eich gofal, byddant yn tybio eich bod eisoes yn derbyn rhai budd-daliadau anabledd, hyd yn oed os nad ydych eisoes yn eu hawlio. Felly, mae'n bwysig gwirio a ydych chi'n gymwys ac yn hawlio:
- Lwfans Gweini, os ydych chi'n oed Pensiwn y Wladwriaeth neu'n hŷn, angen help gyda gofal personol oherwydd salwch neu anabledd.
- Taliad Annibyniaeth Personol Os ydych yn 16 oed neu'n hŷn ond o dan oedran Pensiwn y Wladwriaeth. Os ydych yn byw yn yr Alban, mae angen i chi wneud cais am Daliad Anabledd Oedolion.
- Lwfans Byw i'r Anabl, Ar gyfer rhywun o dan 16 oed.
Mae budd-daliadau eraill y gallech eu hawlio hefyd, yn dibynnu ar eich amgylchiadau. Darganfyddwch fwy yn ein canllaw Budd-daliadau i helpu gyda'ch anabledd neu anghenion gofal
Defnyddio eich cartref i helpu talu am eich gofal
Gallai gwerthu'ch cartref a phrynu un llai, rhatach ryddhau arian i dalu am eich costau gofal. Gallai hefyd roi cyfle i chi fyw yn rhywle a allai ddarparu ar gyfer eich anghenion yn well nawr ac yn y dyfodol.
Beth yw'r manteision a'r anfanteision o leihau neu ryddhau ecwiti?
Gall lleihau maint roi trefniant byw mwy hylaw a chost-effeithiol i chi wedi'i deilwra i'ch gofynion. Er enghraifft, gyda thŷ llai, gallai rheoli tasgau bob dydd ddod yn symlach, o lanhau i gynnal a chadw. Gall hefyd leihau costau rhedeg, fel biliau cyfleustodau llai a threuliau cynnal a chadw, a all rhyddhau straen ariannol.
Ond byddwch yn ymwybodol:
- Gall lleihau neu ryddhau ecwiti effeithio ar eich asesiad ariannol ar gyfer gofal yn y cartref a chymhwyster budd-daliadau.
- Os ydych yn symud i gartref llai o faint neu'n rhyddhau ecwiti, efallai y bydd yn rhaid i chi dalu am eich costau gofal, hyd yn oed os nad oeddech yn talu amdano o'r blaen.
- Efallai na fydd eiddo llai, fel byngalos, bob amser yn rhatach, a gall addasiadau fod yn gostus.
- Gall costau gofal godi wrth i chi fynd yn hŷn neu os byddwch yn mynd yn sâl. Felly, cofiwch ystyried hynny yn eich cyfrifiadau.
Mae'n bwysig cael cyngor proffesiynol os ydych chi'n ystyried lleihau eich cartref neu ryddhau ecwiti, gallwch ddod o hyd i ymgynghorydd achrededig yn y Society of Later Life Advisers (SOLLA)Yn agor mewn ffenestr newydd
Darganfyddwch fwy yn ein canllawiau Beth yw rhyddhau ecwiti?
Gallwch ystyried opsiynau eraill ar wahân i symud i dŷ sy’n llai o faint, fel:
- eiddo ymddeol, a elwir hefyd yn dai gwarchod sy’n cael:
- cymorth gan reolwr cynllun (warden), neu staff cymorth.
- cymorth brys 24 awr drwy system larwm.
- ardaloedd cymunedol, fel gerddi neu lolfeydd.
- gweithgareddau cymdeithasol i breswylwyr.
- tai gofal ychwanegol addas sydd ag:
- isafswm oedran ar gyfer preswylwyr, 55 neu 60 fel arfer.
- help gan reolwr y cynllun, warden, neu staff eraill sy'n gallu helpu.
- cymorth brys 24 awr gan ddefnyddio larwm.
- ardaloedd cymunedol, fel gerddi neu lolfeydd.
- digwyddiadau cymdeithasol i breswylwyr.
- mae gennych eich lle eich hun i fyw ynddo, fel y gallwch fod yn annibynnol.
- ardaloedd cymunedol a rennir lle gallwch gymdeithasu ag eraill.
Mae rhai tai gofal ychwanegol ar gael i'w prynu neu eu rhentu eich hun, tra bod eraill yn cael eu darparu gan y cyngor lleol ar ôl iddynt wirio eich anghenion, ond nid yw pob ardal ar gael.
Os ydych yn ystyried tai gwarchod neu ofal ychwanegol
Mae tai gwarchod a gofal ychwanegol yn glystyrau o gartrefi sy'n rhannu cyfleusterau, fel warden ar y safle a digwyddiadau cymdeithasol.
Maent fel arfer ar gael i'w rhentu gan gynghorau lleol, cymdeithasau tai ac elusennau. Os ydych eisiau prynu, mae tai gwarchod hefyd ar gael gan rai datblygwyr preifat, ond gallant fod yn ddrud i'w prynu.
Gall symud i fflat â gwasanaeth mewn pentref ymddeol neu i mewn i dai gwarchod ddod â manteision nad ydych efallai wedi'u hystyried:
- efallai y bydd eich cartref newydd yn haws i'w gynnal.
- gallai hygyrchedd fod yn haws, fel y gallwch aros yn eich cartref am fwy o amser.
Ond byddwch yn ymwybodol y bydd taliadau blynyddol yn aml i'w talu, fel taliadau gwasanaeth a rhent tir os yw'n eiddo lesddaliad. Felly, mae'n bwysig ystyried y costau hyn yn eich cyllideb.
Gallwch ddarganfod mwy am dai gwarchod ar Which?Yn agor mewn ffenestr newydd
Ffyrdd o dalu am eich gofal yn y cartref gan ddefnyddio'ch cynilion
Os oes gennych gyfandaliad, archwiliwch yr opsiynau hyn i helpu i ariannu eich gofal hirdymor.
Ystyried prynu cynllun blwydd-dal anghenion uniongyrchol
Os ydych yn rhyddhau ecwiti o'ch cartref neu os oes gennych lawer o gynilion eisoes, gallai blwydd-dal anghenion uniongyrchol fod yn werth edrych arno.
Mae'n fath o bolisi yswiriant sy'n darparu incwm rheolaidd gwarantedig am oes i dalu am gostau gofal.
Mae'r incwm o'r math hwn o flwydd-dal yn ddi-dreth os caiff ei dalu'n uniongyrchol i'r darparwr gofal. Darganfyddwch sut mae'n gweithio ac a yw'n iawn i chi yn ein canllaw Beth yw blwydd-dal anghenion uniongyrchol?.
Defnyddio bondiau buddsoddi i dalu am eich gofal
Gallwch ddefnyddio bondiau buddsoddi i helpu i dalu am eich gofal. Ond nid oes gwarant y bydd yr adenillion yn talu cost eich gofal, a bod eich arian wedi'i glymu am amser hir.
Darganfyddwch sut mae bondiau buddsoddi yn gweithio a'r manteision a'r anfanteision cyn penderfynu a ydynt yn addas i chi.
Pan fydd eich cyngor lleol, neu HSCNI, yn cynnal asesiad ariannol i gyfrifo faint y byddwch yn ei dalu tuag at eich gofal, bydd arian sydd ynghlwm wrth fondiau buddsoddi fel arfer yn cael ei eithrio o'u cyfrifiadau, ond mae'n werth gofyn a yw hynny'n wir. Mae hyn oherwydd eu bod yn cael eu trin fel polisïau yswiriant bywyd a'u diystyru.
Ond os ydych chi eisoes angen gofal, ni allwch roi'ch arian mewn bondiau er mwyn osgoi talu. Gallai eich cyngor lleol, neu'r HSCNI, weld hyn fel 'amddifadu o asedau'n fwriadol' a chymryd eu gwerth i ystyriaeth.
Darganfyddwch fwy am amddifadu asedau a'r asesiad ariannol yn:
Cymru neu Loegr, ar Age UKYn agor mewn ffenestr newydd
Yr Alban, ar Care Information ScotlandYn agor mewn ffenestr newydd
Gogledd Iwerddon, ar Age NIYn agor mewn ffenestr newydd
Siaradwch ag ymgynghorydd ariannol
Ystyried gofyn am gyngor gan ymgynghorydd ffioedd gofal arbenigol, ymgynghorydd ariannol sy'n arbenigo mewn cyllid gofal hirdymor. Byddant yn eich helpu i gymharu eich holl opsiynau cyn i chi benderfynu beth sy'n iawn i chi.
Darganfyddwch fwy yn ein canllaw Help ariannu gofal – sut i gael cyngor.
