Sut mae asesiad awdurdod lleol o anghenion gofal yn gweithio

Os oes angen help arnoch gyda thasgau bob dydd, mae gan eich awdurdod lleol ddyletswydd gyfreithiol i gynnal asesiad i ddarganfod pa help sydd ei angen arnoch.

Yng Ngogledd Iwerddon, mae’r Ymddiriedolaeth Iechyd a Gofal Cymdeithasol yn gwneud hyn.

Mae llawer o bobl yn cael eu digalonni gan y syniad o asesiad, ond nid yw’n rhywbeth i boeni amdano.

Yn syml, mae’n ffordd o weithio allan eich anghenion gofal a chymorth unigol fel y gall eich awdurdod lleol neu ymddiriedolaeth benderfynu ar y ffordd orau i’ch helpu chi.

Mae’r broses y mae’n rhaid i’r asesiad ei dilyn wedi’i nodi yn y gyfraith. Mae’n caniatáu ichi arwain wrth egluro pa ofal a chefnogaeth sydd eu hangen arnoch i wneud bywyd yn haws i chi a’r canlyniad rydych chi’n edrych amdano. Mae rhaid ystyried eich lles a’ch dymuniadau drwyddi draw.

Er enghraifft, efallai yr hoffech chi aros yn eich cartref, ac mae rhaid ystyried hyn.

Neu, os yw’ch anghenion gofal wedi eich atal rhag ymuno â gweithgareddau y tu allan i’r cartref, ond bod hyn yn rhywbeth rydych chi am ei wneud, mae rhaid i hyn fod yn rhan o’r broses asesu a chynllun gofal

Mewn rhai achosion, gall awdurdod lleol ddechrau darparu gwasanaethau cyn gwneud asesiad o anghenion gofal, os yw’n credu bod angen cymorth ar frys.

Cwblheir asesiad llawn cyn gynted â phosibl i sicrhau bod y cymorth cywir ar gael.

Bydd arbenigwr gofal yn cynnal yr asesiad ar ran yr awdurdod lleol neu’r GIG.

Gallai hyn fod yn therapydd galwedigaethol, yn nyrs neu’n weithiwr cymdeithasol, neu’n gyfuniad o’r rhain. Mae hyn fel nad oes dim rhaid i chi fynd trwy amrywiol asesiadau gan wahanol asiantaethau.

Gellir gwneud yr asesiad dros y ffôn neu gall olygu eich bod yn llenwi ffurflen hunanasesu gyda chefnogaeth gan eich awdurdod lleol. Neu gellid ei wneud wyneb yn wyneb, fel arfer yn eich cartref eich hun.

Mae’n syniad da cael ffrind neu aelod o’r teulu gyda chi fel y gallant eich helpu i egluro sut mae’ch cyflwr yn effeithio arnoch chi.

Os ydych yn ei chael hi’n anodd deall y broses ofal neu’n ei chael hi’n anodd trafod y materion, mae yna bobl sy’n gallu gweithredu fel llefarydd ar eich rhan. Gelwir y rhain yn eiriolwyr.

I ddod o hyd i un, cysylltwch â’r gwasanaethau cymdeithasol yn eich cyngor lleol a gofyn am wasanaethau eirioli.

Os nad ydych wedi trefnu i eiriolwr fod gyda chi yn ystod yr asesiad ond bod angen un arnoch chi, mae rhaid i’r awdurdod lleol drefnu eiriolwr annibynnol i’ch helpu.

Yn ystod yr asesiad, byddwch yn archwilio pa mor anodd ydych yn ei chael hi’n cyflawni gweithgareddau yn eich bywyd bob dydd. Mae hyn yn cynnwys golchi a gwisgo, rheoli eich anghenion toiled a byw’n ddiogel yn eich cartref. Weithiau gelwir y rhain yn ‘ganlyniadau cymhwysedd’.

Os yw rhywun eisoes yn eich helpu gyda’r gweithgareddau hyn, mae hyn yn dal i gyfrif fel angen sydd gennych chi. Felly mae’n bwysig y dylech sicrhau bod yr asesydd yn gwybod eich bod yn ei chael hi’n anodd cyflawni’r tasgau hyn naill ai gyda neu heb gymorth.

Mae angen i’r asesydd wybod faint o dasgau na allwch eu rheoli fel y gallant weithio allan a ydych yn gymwys i gael cymorth.

Ar ôl eich asesiad anghenion gofal, bydd eich awdurdod lleol neu ymddiriedolaeth yn rhoi gwybod i chi a ydych, mewn egwyddor, yn gymwys i gael gofal a chymorth.

Gwneir y penderfyniad hwn trwy gymharu eich anghenion gofal â set o feini prawf y cytunwyd arnynt yn genedlaethol y mae’n rhaid i bob awdurdod lleol eu defnyddio.

Byddwch yn gymwys i gael gofal a chefnogaeth os:

• oes gennych angen meddyliol neu gorfforol neu rydych yn dioddef o afiechyd.
• ni allwch gyflawni dau neu fwy o’r tasgau bob dydd (neu ‘canlyniadau cymhwysedd’). Mae’r rhain yn bethau fel paratoi a bwyta bwyd a diod, neu i ymolchi a gwisgo.
• mae yna effaith sylweddol ar eich lles gan nad ydych yn cael yr help rydych ei angen.

Os yw’r awdurdod lleol yn cytuno mewn egwyddor eich bod yn gymwys i gael gwasanaethau a chymorth gofal awdurdod lleol, byddant fel arfer yn cynnal asesiad ariannol i weld a oes rhaid i chi dalu rhywfaint neu’r gost i gyd eich hun.

I ddarganfod mwy:

• Lawrthwych y daflen ffeithiau ‘Dewis a thalu am gartref gofal’ ar wefan FirstStop Advice

• Darllenwch Cyllid awdurdod lleol am gostau gofal – a ydych yn gymwys?

Unwaith y bydd eich cynllun gofal a chefnogaeth wedi ei gytuno, mae gennych hawl i ofyn am adolygiad ar unrhyw adeg os ydych chi’n meddwl bod eich anghenion gofal neu sefyllfa ariannol wedi newid.

Hyd yn oed os nad oes unrhyw beth wedi newid, mae rhaid i’ch awdurdod lleol ei adolygu’n rheolaidd, fel arfer unwaith y flwyddyn.

Os byddwch yn symud y tu allan i’ch ardal leol, mae rhaid i’r ddau awdurdod lleol gydweithio i sicrhau y byddwch yn parhau i dderbyn y gefnogaeth fydd ei hangen arnoch yn eich cartref newydd.

Mae rhaid i chi roi gwybod i’r awdurdod lleol newydd eich bod yn symud i’w ardal er mwyn iddo gael copi o’ch asesiad anghenion a’r cynllun gofal a chefnogaeth. Neu gallwch roi gwybod i’ch cyngor lleol presennol, a byddant yn cysylltu â’ch un newydd.

Os oes gennych chi ofalwr rhaid i’r awdurdod lleol yn yr ardal newydd ei gefnogi ef neu hi hefyd os bydd yn dod gyda chi.

Os yw’ch awdurdod lleol yn credu nad ydych yn gymwys am gefnogaeth gyda gofal am nad yw’ch anghenion yn ddigon dwys, mae rhaid iddo serch hynny roi gwybodaeth a chyngor i chi am ble allwch chi gael cymorth - er enghraifft, trwy elusennau neu sefydliadau lleol eraill.

Mae rhaid i’r wybodaeth hon fod wedi ei theilwra i’ch anghenion chi.

Os nad ydych yn cytuno â chanlyniad yr asesiad anghenion gofal, eich cam cyntaf yw gofyn i’ch awdurdod lleol am eglurhad ysgrifenedig llawn o’i asesiad a sut y daeth i’r penderfyniad a wnaed.

Os ydych yn anfodlon o hyd ar ôl darllen ei eglurhad, cysylltwch â’ch awdurdod lleol ac eglurwch pam mae’r penderfyniad yn annheg, yn eich barn chi.

Mae gan bob adran gwasanaethau cymdeithasol weithdrefn gwyno, ac mae’n rhaid iddi ddweud wrthych sut i’w defnyddio.

Ar ôl i’ch awdurdod lleol neu’ch ymddiriedolaeth leol asesu’ch anghenion gofal a chanfod pa wasanaethau gofal sydd eu hangen arnoch, bydd yn cynnal asesiad ariannol. Yr enw ar hwn yw ‘prawf modd’.

Bydd hyn yn cyfrifo a fydd angen i chi gyfrannu tuag at gost eich gofal, ac a fydd yr awdurdod lleol yn talu am y cyfan neu rywfaint o’ch costau gofal.

Er mai dim ond am wasanaethau gofal cymdeithasol y bydd eich awdurdod lleol yn talu, gall hefyd roi gwybodaeth a chyngor i chi am wasanaethau gofal iechyd (fel gofal nyrsio) a ddarperir fel arfer gan y GIG.

Gall rhai anableddau, anafiadau, cyflyrau hirdymor neu broblemau meddygol cymhleth olygu eich bod yn gymwys i gael cyllid gofal iechyd parhaus y GIG. Gall hyn gwmpasu rhai o agweddau gofal cymdeithasol eich gofal tymor hir, yn ogystal â gofal iechyd.