Lwfans Cyflogaeth a Chymorth

Y prif fathau o Lwfans Cyflogaeth a Chymorth (ESA) yw:

• ESA Dull Newydd
• ESA yn seiliedig ar incwm (sydd wedi ei disodli gan Gredyd Cynhwysol i’r rhan fwyaf o bobl)

Efallai gallwch wneud cais am ESA Dull Newydd os na allwch weithio neu allwch ond weithio  oriau cyfyngedig oherwydd:

• salwch neu anabledd
• bod eich Tâl Salwch Statudol (SSP) wedi dod i ben, neu
• eich bod yn hunangyflogedig ac nad ydych yn gymwys am SSP .

Gallwch hefyd wneud cais os ydych yn gofalu am blentyn sy’n dod o dan y grwpiau hyn.

I fod yn gymwys, mae’n rhaid eich bod wedi bod yn talu neu wedi eich credydu â chyfraniadau Yswiriant Gwladol am y 2 i 3 blynedd diwethaf.

Mae hynny’n golygu ar gyfer blwyddyn dreth 2024/25 roedd rhaid i chi fod wedi ennill o leiaf £123 yr wythnos, £533 y mis, neu £6,396 y flwyddyn am y ddwy flynedd treth llawn diwethaf.

Ni allwch wneud cais amdano os ydych yn cael Premiwm Anabledd Difrifol yn barod – ond efallai gallwch wneud cais am ESA yn seiliedig ar incwm.

Os ydych yn gymwys am ESA Dull Newydd fe’ch roddir i mewn i un o ddau grŵp ar ôl asesiad cychwynnol o’r enw Asesiad Gallu i Weithio:

• Y ‘grŵp gweithgaredd sy’n gysylltiedig â gwaith’ yw os ydych yn disgwyl dychwelyd i’r gwaith - yn yr achos hwn byddwch fel arfer yn derbyn £90.50 yr wythnos, neu £71.70 os ydych o dan 25 oed. Fe’i telir am hyd at flwyddyn.
• Y ‘grŵp cymorth’ yw os yw eich salwch neu anabledd yn golygu na allwch ddychwelyd i’r gwaith - yn yr achos hwn fe gewch £138.20 yr wythnos. Nid oes terfyn amser.

Mae’r symiau uchod ar gyfer blwyddyn dreth 2024/25 ac maent yn drethadwy.

Os yw incwm eich cartref yn ddigon isel a bod angen cymorth ychwanegol arnoch gyda chostau tai neu fagu plant, efallai y gallwch wneud cais am Gredyd Cynhwysol ochr yn ochr ag ESA Dull Newydd.

Os ydych yn gymwys i gael Lwfans Cyflogaeth a Chymorth, bydd unrhyw swm o Gredyd Cynhwysol a gewch yn gostwng yr un faint .

Mantais gwneud cais am Lwfans Cyflogaeth a Chymorth Dull Newydd ochr yn ochr â Chredyd Cynhwysol os ydych yn gymwys am y ddau yw y byddwch yn cael credydau Yswiriant Gwladol Dosbarth 1 wrth dderbyn ESA Dull Newydd.

Mae hyn yn berthnasol p’un a ydych yn gyflogedig neu’n hunangyflogedig. Bydd y credydau hyn yn cyfrif tuag at eich hawl i Bensiwn y Wladwriaeth yn y dyfodol – a’ch hawl i rai budd-daliadau eraill sy’n seiliedig ar gyfraniadau, megis tâl diswyddo statudol, tâl mamolaeth neu dadolaeth.

Mae hwn yn fudd-dal sy’n cael ei ddisodli gan Gredyd Cynhwysol. Ni all y rhan fwyaf o bobl wneud cais newydd amdano mwyach.

Os ydych eisoes yn cael Premiwm Anabledd Difrifol ac yn gwneud cais newydd am fudd-daliadau salwch ac anabledd â phrawf modd, bydd yn rhaid i chi hawlio Credyd Cynhwysol nawr. Bydd eich taliad Premiwm Anabledd Difrifol yn dod i ben a byddwch yn cael taliad atodol yn eich Credyd Cynhwysol yn lle.

Os ydych eisoes yn cael Lwfans Cyflogaeth a Chymorth yn seiliedig ar incwm, byddwch yn aros arno nes bydd rhywbeth yn digwydd yn eich bywyd (newid mewn amgylchiadau), sy'n golygu y bydd angen i chi wneud cais am Gredyd Cynhwysol.