SIPPs wedi’u hegluro: pensiynau buddsoddi personol

Mae pensiwn buddsoddi personol (SIPP) yn fath o bensiwn y gallwch ei sefydlu eich hun. Mae'n gadael i chi gynilo dros nifer o flynyddoedd i roi arian i chi fyw pan fyddwch chi'n hŷn.

Rydych chi'n gallu dewis y darparwr pensiwn ac yn aml gallwch benderfynu:

• faint a pha mor aml i dalu i mewn

• sut mae eich arian yn cael ei fuddsoddi – gan gynnwys os ydych chi am ei reoli eich hun.

Fel arfer gallwch ddechrau SIPP o 18 oed, neu agor un ar ran rhywun iau – yn aml ar gyfer plentyn neu ŵyr.

Fel arfer, ni allwch ddechrau a thalu i mewn i SIPP ar ôl i chi gyrraedd 75 oed, oni bai eich bod yn trosglwyddo ar draws pensiwn presennol.

Gallwch gael pensiwn gweithle gan eich cyflogwr a SIPP – neu unrhyw nifer o wahanol fathau o bensiynau.  

Os oes gennych gyflogwr, mae talu i mewn i'w pensiwn yn y gweithle fel arfer yn well na phensiwn buddsoddi personol – oni bai eich bod eisiau pensiwn ar wahân ac ochr yn ochr â'r un hwnnw.

Mae hyn oherwydd y byddwch fel arfer yn cael cyfraniadau ychwanegol gan eich cyflogwr ac mae’r ffioedd yn aml yn is. Efallai y bydd eich cyflogwr hyd yn oed yn talu mwy i'r cynllun os gwnewch hynny. Gelwir hyn yn paru cyfraniadau.

Darganfyddwch fwy yn ein canllaw am gynlluniau pensiwn yn y gweithle.  

Gallwch gael cymaint o gynlluniau pensiwn ag y dymunwch, ond byddwch fel arfer yn talu ffioedd i bob darparwr pensiwn.

Gall dewis eich buddsoddiadau eich hun ar gyfer SIPP fod yn gymhleth, felly gwnewch yn siŵr bod gennych yr amser a'r arbenigedd i reoli cynlluniau lluosog cyn penderfynu agor mwy nag un.

Mae SIPP yn fath o  bensiwn cyfraniadau wedi’u diffinio. Mae hyn yn golygu bod y swm y bydd yn ei dalu i chi yn dibynnu ar:

• faint sy'n cael ei dalu i mewn

• pa mor dda y mae eich arian a fuddsoddwyd yn perfformio

• y ffioedd y mae eich darparwr yn eu codi

• sut a phryd rydych chi'n cymryd eich arian pensiwn.

Os ydych chi'n talu i mewn i bensiwn, mae'r llywodraeth fel arfer yn ychwanegu taliad ychwanegol o'r enw rhyddhad treth. Dyma'r arian y byddech chi'n ei dalu fel arall mewn Treth Incwm.

Bydd y rhan fwyaf o ddarparwyr pensiwn personol yn hawlio rhyddhad treth yn awtomatig i chi, ar gyfradd sefydlog o 20%. Mae hyn yn golygu y bydd cyfraniad o £100 i'ch pensiwn yn costio £80 i chi.

Os ydych chi'n talu Treth Incwm dros 20%, gallwch hawlio'r rhyddhad treth ychwanegol drwy gysylltu â CThEFYn agor mewn ffenestr newydd neu gwblhau ffurflen dreth Hunanasesu. Os ydych chi'n talu Treth Incwm ar 40%, mae hyn yn golygu y bydd cyfraniad pensiwn o £100 yn costio £60 i chi.

Bob blwyddyn dreth nes eich bod yn 75 oed, fel arfer gallwch gael rhyddhad treth ar eich holl gyfraniadau pensiwn cyn belled â:

• nad ydych yn talu mwy nag yr ydych yn ei ennill ac

• mae'r holl daliadau yn llai na'r lwfans blynyddol – £60,000 i'r mwyafrif.

Os ydych chi'n ennill llai na £3,600, gallwch gael rhyddhad treth ar hyd at £2,880 o'ch cyfraniadau pensiwn.

Am ragor o wybodaeth, gweler ein canllawiau:

• Beth yw manteision cynllun pensiwn?

• Sut mae rhyddhad treth yn rhoi hwb i'ch cynilion pensiwn.

Mae eich arian pensiwn yn cael ei fuddsoddi felly dylai dyfu dros nifer o flynyddoedd. Twf buddsoddi yw un o'r ffyrdd mwyaf y gall eich pensiwn gynyddu, ond nid yw'n gwarantedig.

Bydd y rhan fwyaf o ddarparwyr SIPP yn rheoli eich arian ac yn dewis y buddsoddiadau i chi, oni bai eich bod am ddewis eich hun.

Mae'n debygol y bydd eich darparwr pensiwn yn cymryd ffioedd o'ch cronfa bensiwn i dalu cost buddsoddi. Mae hyn fel arfer yn cynnwys ffi rheoli flynyddol a ffioedd os ydych am newid eich buddsoddiadau. 

Y cynharaf y gallwch chi gymryd eich pensiwn fel arfer yw 55 oed (57 o Ebrill 2028), oni bai bod angen i chi ymddeol yn gynnar oherwydd iechyd gwael. Ond mae llawer o gynlluniau wedi'u cynllunio i ddechrau talu o tua 65 oed.

Pan fyddwch chi'n barod, gallwch ddewis sut i ddefnyddio'ch arian. Mae hyn yn cynnwys cymryd hyd at 25% fel arian parod di-dreth ac:

• adael y gweddill mewn fuddsoddiad nes bod ei angen arnoch

• trosi'r gweddill yn incwm gwarantedig

• sefydlu incwm hyblyg y gallwch ei atal neu ei newid ar unrhyw adeg

• cymryd y gweddill fel un cyfandaliad neu fwy.

Am eich holl opsiynau, gweler ein canllaw am gymryd pensiwn cyfraniadau wedi’u diffinio.

Os ydych chi'n 50 oed neu'n hŷn, gallwch hefyd gael apwyntiad Pension Wise am ddim. Bydd hyn yn eich helpu i ddeall y gwahanol ffyrdd y gallwch chi gymryd eich pensiwn. 

Mae SIPP yn cynnig dewis ehangach o opsiynau buddsoddi i ddewis ohonynt. Ond os nad ydych eisiau reoli eich pensiwn yn weithredol, mae mathau eraill o bensiwn personol i'w hystyried:

• pensiynau personol safonol – mae'r rhain yn cynnig amrywiaeth o gronfeydd buddsoddi parod fel y gallwch benderfynu ble mae eich arian yn cael ei fuddsoddi

• pensiynau rhanddeiliaid – mae'r rhain gyda ffioedd wedi'i gapio, isafswm taliadau is, trosglwyddiadau di-ffi ac fel arfer yn cynnig ystod o gronfeydd buddsoddi i ddewis ohonynt.

Bydd pa un sydd orau yn aml yn dibynnu ar faint y bydd pob darparwr yn ei godi arnoch a'r ystod o opsiynau buddsoddi maent yn eu cynnig.

Bydd llawer o ddarparwyr SIPP yn rheoli'ch arian drosoch yn ddiofyn, felly nid oes rhaid i chi ddewis eich buddsoddiadau eich hun oni bai eich bod eisiau.

Gallwch ddewis a newid eich buddsoddiadau SIPP drwy fewngofnodi i blatfform ar-lein eich darparwr, ap symudol neu drwy eu ffonio. Bydd eich opsiynau yn dibynnu ar yr hyn y mae eich darparwr yn ei gynnig, ond fel arfer gallwch ddewis buddsoddi mewn:

• cronfeydd – grwpiau o fuddsoddiadau, yn aml yn cael eu dewis a'u rheoli gan weithwyr proffesiynol

• cyfranddaliadau cwmni – lle rydych chi'n prynu cyfran o gwmni

• bondiau'r llywodraeth neu gorfforaethol – lle mae sefydliadau'n talu i fenthyg eich arian

• eiddo masnachol a thir – lle rydych chi'n prynu eiddo eich hun neu gyda'i gilydd ag eraill.

Gan eich bod yn rheoli, gallwch newid eich buddsoddiadau mor aml ag y dymunwch - ond byddwch fel arfer yn talu ffioedd bob tro.

Am ragor o wybodaeth, gweler ein canllawiau:

• Sut i ddewis eich opsiynau buddsoddi pensiwn eich hun 

• Esboniad o ffioedd a thaliadau’r cynllun pensiwn.

Cyn penderfynu dewis eich buddsoddiadau pensiwn eich hun, gwnewch yn siŵr eich bod yn gyfforddus â'r cysyniad o fuddsoddi a pha mor ymglymedig y gallai fod angen i chi fod.

Mae yna lawer o bethau y mae angen i chi eu hystyried wrth fuddsoddi, gan gynnwys:

• lefel y risg rydych chi'n fodlon ei gymryd – efallai y bydd buddsoddiadau risg is yn llai tebygol o ostwng mewn gwerth ond bydd eich arian fel arfer yn tyfu ar gyfradd arafach

• sut orau i ledaenu'ch arian rhwng gwahanol fathau o fuddsoddiadau neu lefelau risg

• sut y bydd y ffioedd y byddwch chi'n eu talu i'w buddsoddi yn effeithio ar eich cynilion.

Gall pob buddsoddiad godi a gostwng, felly mae yna bob amser risg y gallech gael llai yn ôl nag yr ydych chi'n talu i mewn.

Gall ymgynghorydd ariannol rheoledig eich helpu i ddewis a rheoli eich opsiynau buddsoddi pensiwn. Rhaid i chi gael gwybod faint fydd hyn yn ei gostio cyn i chi ymrwymo i unrhyw beth.

Gall ein teclyn eich helpu i ddod o hyd i ymgynghorydd ymddeol neu gweler ein canllaw Dewis ymgynghorydd ariannol i gael rhagor o wybodaeth.

Os ydych chi'n talu am gyngor ac nid yw’n profi i fod yn addas, efallai y byddwch chi'n gallu hawlio iawndal os ydych wedi colli arian. Am ragor o wybodaeth, gweler ein canllaw Sut i hawlio iawndal am broblem bensiwn neu gyngor gwael.   

Efallai y bydd gan eich darparwr SIPP isafswm y mae'n rhaid i chi ei dalu bob mis i'w gadw'n weithredol, ond fel arfer mae angen i chi gynilo llawer mwy na hyn ar gyfer ymddeoliad cyfforddus.

Bydd ein cyfrifiannell Pensiwn yn dangos i chi:

• faint y gallai fod ei angen arnoch wrth ymddeol

• faint y gallai eich pensiwn ei dalu i chi

• faint yn ychwanegol y gallech ei gael drwy newid eich cyfraniadau.

Mae'r Retirement Living StandardsYn agor mewn ffenestr newydd hefyd yn dangos i chi faint y gallai fod angen i chi gael:

• ffordd o fyw 'lleiafswm' - digon o arian i fyw arno, ynghyd ag adloniant a gwyliau

• ffordd o fyw 'cymedrol' - diogelwch ychwanegol ac arian ar gyfer mwy o wyliau ac adloniant, neu

• ffordd o fyw 'cyfforddus' - digon o arian fel y gallwch chi wneud rhan fwyaf o’r pethau rydych chi eisiau eu gwneud.

Mae pensiwn fel arfer yn tyfu'n gyflymach na mathau eraill o gynilion neu fuddsoddiadau wrth i ryddhad treth roi hwb i'ch cyfraniadau. Yn ogystal, mae ffioedd yn gyffredinol yn is na chynhyrchion buddsoddi eraill.

Ond gan fod yr arian wedi'i gloi nes eich bod o leiaf yn 55 (57 ar ôl Ebrill 2028), mae'n syniad da cael cynilion eraill y gallwch eu cyrchu.

Am ragor o wybodaeth, gweler ein canllawiau cynilo a buddsoddi. 

Y prif wahaniaethau rhwng darparwyr SIPP yw eu ffioedd a'r ystod o fuddsoddiadau maent yn eu cynnig, felly dylech ‘siopa o gwmpas’ bob tro cyn dewis cynnyrch.

Yn nodweddiadol, bydd 'SIPPs cost isel' yn cynnig llai o opsiynau buddsoddi a bydd 'SIPPs llawn' yn cynnig opsiynau buddsoddi mwy cymhleth gyda ffioedd uwch.

Nid yw safleoedd cymharu sy'n cwmpasu'r farchnad bensiynau gyfan yn bodoli, felly bydd angen i chi naill ai:

• chwilio a chymharu eich opsiynau â llaw – mae llawer o gwmnïau yswiriant, banciau a chymdeithasau adeiladu yn cynnig SIPPs

• talu ymgynghorydd ariannol i argymell darparwr a chynnyrch i chi – gallwch hefyd eu talu i ddewis a rheoli eich buddsoddiadau.

Mae canllaw rhataf SIPPsYn agor mewn ffenestr newyd MoneySavingExpert  yn rhestru darparwyr SIPP rhad, felly gallai hwn fod yn lle da i ddechrau eich ymchwil.  

Am gymorth cam wrth gam, gweler ein canllaw Sut i ddechrau eich pensiwn eich hun. 

Byddwch yn ofalus cyn trosglwyddo'ch pensiynau presennol, efallai y byddwch chi'n colli buddion gwerthfawr wrth adael eich darparwr presennol.

Am ragor o wybodaeth, gweler ein canllaw am drosglwyddo pensiynau. 

Bydd eich darparwr pensiwn yn gofyn i chi lenwi ffurflen mynegi dymuniadau. Mae hyn yn dweud wrthynt pwy hoffech chi dderbyn eich pensiwn ar ôl i chi farw, felly gwnewch yn siŵr eich bod yn ei ddiweddaru.

I gael rhagor o wybodaeth, gan gynnwys faint fyddai'n cael ei drethu, gweler ein canllaw Beth sy'n digwydd i fy mhensiwn pan fyddaf yn marw?