Help gyda chostau gofal plant

Mae newidiadau dros dro i’r meini prawf cymhwysedd yn golygu efallai y byddwch yn dal i allu cael 30 awr o ofal plant am ddim a gofal plant di-dreth hyd yn oed os yw’ch patrymau gwaith wedi newid oherwydd yr achosion o goronafeirws.

Cynllun gan y llywodraeth yw Gofal Plant Di-dreth i helpu rhieni sy’n gweithio gyda chost gofal plant yng Nghymru, Lloegr, yr Alban a Gogledd Iwerddon.

Gall dalu am:

• gwarchodwyr plant, meithrinfeydd a nanis cofrestredig
• brecwast cofrestredig, clybiau ar ôl ysgol a chynlluniau chwarae, cynlluniau gwyliau
• ysgolion cofrestredig (heb gynnwys ffioedd ysgol, oni bai bod eich plentyn yn is na'r oedran ysgol gorfodol)
• gweithwyr gofal cartref sy’n gweithio i asiantaeth gofal cartref cofrestredig.

Gallwch ddefnyddio Gofal Plant Di-dreth ar yr un pryd â defnyddio 15 awr neu 30 awr o ofal plant am ddim.

Fodd bynnag, ni allwch ddefnyddio Gofal Plant Di-dreth ar yr un pryd â:

• Credyd Cynhwysol
• Credydau treth
• Talebau Gofal Plant

Mewn nifer o achosion, bydd y budd-daliadau sydd wedi’u rhestru uchod yn talu mwy na Gofal Plant Di-dreth.

Os ydych yn cael cymorth gyda chostau gofal plant o Gredyd Cynhwysol neu gredydau treth yn barod, bydd agor cyfrif Gofal Plant Di-dreth yn stopio eich taliadau budd-dal i gyd, nid yn unig y rhai sydd am ofal plant.

Os nad ydych yn siŵr os byddwch yn well eich byd yn defnyddio Gofal Plant Di-dreth neu fudd-daliadau’r wladwriaeth, efallai byddwch am siarad â chynghorwr annibynnol ar fudd-daliadau ar Advice LocalYn agor mewn ffenestr newydd

I fod yn gymwys, fel rheol mae angen i riant neu rieni:

• bod yn gweithio a bod â phlant o dan 12 oed – neu o dan 17 oed os oes gan eich plentyn   anabledd. Maent yn rhoi'r gorau i fod yn gymwys ar 1 Medi ar ôl pen-blwydd y plentyn yn 11 oed. Mae plant a fabwysiadwyd yn gymwys, ond nid yw plant maeth  
• yn ennill o leiaf £152 yr wythnos ar gyfartaledd yr un. Mae hyn gyfwerth ag 16 awr ar yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol neu'r Cyflog Byw Cenedlaethol
• heb fwy na £ 100,000 o incwm net wedi'i addasu bob blwyddyn, fesul rhiant. Darganfyddwch fwy am incwm net wedi'i addasu ar wefan GOV.UKYn agor mewn ffenestr newydd
• yn gyflogedig neu’n hunangyflogedig. Os ydych chi neu’ch partner ar gyfnod mamolaeth, tadolaeth neu fabwysiadu efallai y byddwch yn dal yn gymwys. Gallwch wneud cais os ydych chi’n dechrau neu’n ail-ddechrau gwaith o fewn y 31 diwrnod nesaf.

Oes gennych chi gyfrifoldebau gofalu, neu a ydych chi’n sâl neu’n anabl ac felly ddim yn gallu gweithio? Yna byddwch yn dal yn gymwys i gael cyfrif gofal plant os yw un rhiant yn gweithio ac nad yw’r llall yn gallu gweithio ac yn derbyn unrhyw un o'r budd-daliadau canlynol:

•  Lwfans Gofalwr
• Budd-dal Analluogrwydd neu Fudd-dal Analluogrwydd tymor hir
•  Lwfans Anabledd Difrifol
•  Lwfans Cyflogaeth a Chymorth yn seiliedig ar gyfraniadau
•  Credydau yswiriant gwladol oherwydd analluogrwydd neu allu cyfyngedig i weithio.

Am bob £8 rydych yn ei dalu i’ch cyfrif gofal plant, bydd y llywodraeth yn talu £2 i mewn – hyd at uchafswm o £2,000 y plentyn bob blwyddyn, neu £4,000 y plentyn anabl bob blwyddyn.

Felly os oes gennych un plentyn a’ch bod yn talu £8,000 i’ch cyfrif gofal plant, bydd y llywodraeth yn talu £2,000 i mewn. Ar ôl i chi roi’r arian i mewn, bydd y diwrnod gwaith nesaf yn ychwanegu ato fel rheol.

Fel rheol, bydd taliadau i’ch cyfrif yn cymryd un diwrnod gwaith ar gyfer taliadau cardiau debyd a thri diwrnod gwaith ar gyfer trosglwyddiadau banc. Bydd taliadau’n dangos fel ‘arian sydd ar gael’ ar ôl iddynt brosesu.

Mae cyfraniadau’r llywodraeth wedi'u cyfyngu i £500 bob tri mis neu £1,000 i blentyn anabl. I gael y cyfraniad mwyaf rhaid i chi gyfrannu at eich cyfrif ar-lein ym mhob cyfnod o dri mis neu chwarter y flwyddyn.

Gall eraill, fel neiniau a theidiau neu ffrindiau teulu, hefyd dalu i mewn i’r cyfrif.

Rydych chi’n gwneud cais ar-lein trwy sefydlu cyfrif gofal plant yn GOV.UKYn agor mewn ffenestr newydd

Rhaid i chi ‘ail-gadarnhau’ eich cymhwysedd bob tri mis. Ddylech gael neges atgoffa i wneud hyn. Gallwch wneud hyn drwy ddefnyddio’ch cyfrif gofal plant ar-lein.

Os nad yw’ch amgylchiadau wedi newid, gallwch gadarnhau hyn yn syml. Os ydynt wedi newid, bydd y llywodraeth yn ail-redeg y gwiriadau cymhwysedd.

Mae faint y gallwch ei gael yn dibynnu ar ba wlad rydych yn byw. Gallwch ddefnyddio Gofal Plant Di-dreth ar yr un pryd â defnyddio 15 neu 30 awr o ofal plant am ddim.

Gallwch wneud hyn ar-lein trwy sefydlu cyfrif gofal plant yn GOV.UKYn agor mewn ffenestr newydd

Mae rhai cynghorau yn rhestru darparwyr sy'n cynnig yr oriau ychwanegol ar eu gwefan, neu gallwch gysylltu â’ch darparwr gofal plant i weld a ydyn nhw’n eu cynnig. Gallwch ddod o hyd i ddarparwyr gofal plant cofrestredig Ofsted yn GOV.UKYn agor mewn ffenestr newydd

Mae gan rai plant dwy oed hawl i 15 awr o ofal plant neu addysg gynnar am ddim am 38 wythnos. Efallai y bydd eich plentyn yn gymwys os oes ganddo anabledd neu os ydych yn hawlio rhai budd-daliadau. Darganfyddwch a ydych chi’n gymwys yn GOV.UKYn agor mewn ffenestr newydd

Gallwch wneud cais i’ch cyngor lleol am yr oriau hyn. Defnyddiwch yn GOV.UK i ddod o hyd i dudalen gais eich cyngor lleolYn agor mewn ffenestr newydd

Mae gan blant tair a phedair oed hawl i 15 awr bob wythnos am 38 wythnos o addysg gynnar neu ofal plant am ddim bob blwyddyn.

Mae gan rai plant tair i bedair oed hawl i 15 awr ychwanegol, gan ddod â’u cyfanswm i 30 awr am 38 wythnos y flwyddyn. I fod yn gymwys am y 15 awr ychwanegol o ofal plant am ddim:

• rhaid i’r ddau riant fod yn gweithio, neu rhaid i’r unig riant fod yn gweithio mewn teulu un rhiant. A rhaid byw yn Lloegr yn barhaol.
• rhaid ennill o leiaf £152 yr wythnos ar gyfartaledd yr un. Mae hyn gyfwerth ag 16 awr ar yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol neu'r Cyflog Byw Cenedlaethol
• ennill llai na £100,000 y flwyddyn.

Os na ddefnyddiwch eich holl oriau mewn un wythnos, ni allwch eu defnyddio mewn wythnos arall. Mae llawer o ddarparwyr yn cyfartaleddu’r oriau dros y flwyddyn, felly mae gennych chi gyfwerth â 22 awr yr wythnos. Gofynnwch i’ch darparwr sut maen nhw’n gwneud hyn.

Gallwch wneud cais gan ddefnyddio’ch Gwasanaeth Gwybodaeth i Deuluoedd lleol. Darganfyddwch fwy ar wefan FamilyPointYn agor mewn ffenestr newydd (Opens in a new window)

Mae rhai cynghorau yn rhestru darparwyr gofal plant cymeradwy – gwiriwch a yw darparwyr wedi’u cymeradwyo ar wefan Arolygiaeth Gofal CymruYn agor mewn ffenestr newydd

Gall rhai plant dwy a thair oed sy’n byw mewn ardal Dechrau’n Deg gael gofal plant rhan-amser am ddim am ddwy awr a hanner y dydd, bum niwrnod yr wythnos am 39 wythnos. Dewch o hyd i'ch gwasanaeth Dechrau’n Deg lleol ar wefan FamilyPoint Yn agor mewn ffenestr newydd

Gall plant tair a phedair oed gael 10 awr o addysg gynnar am ddim yr wythnos am 48 wythnos y flwyddyn, mewn ysgol neu feithrinfa wedi’i hariannu. Gelwir hyn yn Gyfnod Sylfaen.

Mae gan rai plant tair a phedair oed hawl i 20 awr ychwanegol, gan ddod â’u cyfanswm i 30 awr am 48 wythnos o’r flwyddyn.

I fod yn gymwys am yr 20 awr ychwanegol o ofal plant am ddim:

• rhaid i’r ddau riant fod yn gweithio - neu rhaid i’r unig riant fod yn gweithio mewn teulu un rhiant. A rhaid byw yng Nghymru yn barhaol
• rhaid i bob rhiant ennill o leiaf yr hyn sy’n cyfateb i 16 awr yr wythnos ar yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol neu’r Cyflog Byw Cenedlaethol ar gyfartaledd
• rhaid i bob rhiant ennill llai na £100,000 y flwyddyn.

Os na ddefnyddiwch eich holl oriau mewn un wythnos, ni allwch eu defnyddio mewn wythnos arall. Mae llawer o ddarparwyr yn cyfartaleddu’r oriau dros y flwyddyn, felly mae gennych gyfwerth â 22 awr yr wythnos. Gofynnwch i’ch darparwr sut maen nhw’n gwneud hyn.

Gallwch wneud cais a chael gwybod mwy am ofal plant am ddim ac addysg yn yr Alban ar y wefan mygov.scotYn agor mewn ffenestr newydd

Gall rhai plant dwy oed gael 16 awr o ofal plant yr wythnos yn ystod y tymor os ydyn nhw’n derbyn rhai budd-daliadau.

Mae pob plentyn tair a phedair oed yn gymwys am 16 awr yr wythnos o ddysgu cynnar a gofal plant am ddim yn ystod y tymor.

Mae gan blant hawl io leiaf 12.5 awr o addysg gyn-ysgol am ddim yr wythnos am 38 wythnos yn y flwyddyn cyn iddynt ddechrau Ysgol Gynradd Un.

Mae Credyd Cynhwysol yn fudd-dal i bobl sydd mewn ac allan o waith. Mae’n disodli chwe budd-dal presennol, gan gynnwys Credyd Treth Gwaith.

Gall teuluoedd sy’n gweithio sy’n gymwys i gael Credyd Cynhwysol hawlio hyd at 85% o’u costau gofal plant misol.

Rhaid i chi dalu am y gofal plant ymlaen llaw yn gyntaf a darparu derbynebau i gael arian yn ôl. Dim ond yn ystod eich cyfnod asesu y gallwch chi hawlio am ofal plant.

Fel arfer bydd angen i chi a/neu’ch partner:

•  bod yn gweithio (does dim ots faint o oriau rydych chi neu’ch partner yn gweithio), neu
• bod gyda chynnig swydd.

Y mwyaf y gallwch ei gael yn ôl yw £646.35 y mis ar gyfer un plentyn, a £1,108.04 y mis ar gyfer dau neu fwy o blant.

Gallwch dim ond ei hawlio os yw'ch gofal plant yn cael ei ddarparu gan ddarparwr gofal plant cofrestredig neu wedi'i gymeradwyo gan y llywodraeth. Am fwy o wybodaeth, ewch i GOV.UKYn agor mewn ffenestr newydd

Telir costau gofal plant mewn ôl-ddyledion. Mae hyn yn golygu y byddwch fel arfer yn talu’r costau eich hun, yn hysbysu’r costau trwy eich cyfrif ar-lein ac yn cael eich talu’n ôl ar eich taliad Credyd Cynhwysol nesaf.

Mae gennych tan ddiwedd yr ail gyfnod asesu ar ôl i’r gofal plant ddigwydd i hysbysu’r costau hyn.

Er enghraifft, os mai’ch dyddiad asesu (y dyddiad y gwnaethoch ddechrau hawlio a chael eich taliad Credyd Cynhwysol) yw’r 10fed a’ch bod am hawlio costau gofal plant a dalwyd gennych ym mis Medi yn ôl, mae gennych tan 10 Tachwedd i roi gwybod am y costau.

Dim ond yn ystod y cyfnod asesu hwnnw y gallwch hawlio costau gofal plant yn ôl. Felly os ydych yn talu costau gofal plant fwy na mis ymlaen llaw, er enghraifft tymor cyfan, byddwch yn anfon eich adroddiad yn yr un ffordd ac yn cael eich talu'n ôl mewn rhandaliadau dros uchafswm o dri chyfnod asesu.

Os ydych yn meddwl y byddwch yn cael trafferth talu costau gofal plant ymlaen llaw, siaradwch â’ch anogwr gwaith.

Os ydych yn byw yng Ngogledd Iwerddon a'ch bod yn gymwys i’r elfen gofal plant o Gredyd Cynhwysol a budd-daliadau eraill sy'n seiliedig ar incwm, gallwch wneud cais am grant heb fod angen i’w ad-dalu, hyd at £1,500 o'r Gronfa Ddisgresiwn yr Ymgynghorydd (ADF) trwy Anogwr Gwaith yn eich Canolfan Gwaith a Budd-daliadau leol.

Telir hwn ymlaen llaw i ddarparwr gofal plant cofrestredig. Bydd unrhyw swm a ddyfernir am gostau gofal plant yn cael ei gynnwys o fewn y terfyn uchaf o £1,500 sy'n daladwy am ddyfarniadau ADF mewn cyfnod o 12 mis.

Credyd Treth Gwaith yw un o’r budd-daliadau sy’n cael ei ddisodli gan Gredyd Cynhwysol.

Os ydych eisoes yn cael Credyd Treth Gwaith, gallwch barhau i’w hawlio nes bod eich amgylchiadau’n newid, neu os gofynnir i chi wneud cais am Gredyd Cynhwysol.

Ni allwch wneud cais newydd am Gredyd Treth Gwaith.

Yr ‘elfen gofal plant’ yw un o’r elfennau, neu’r cydrannau, sy’n ffurfio Credyd Treth Gwaith.

Os ydych yn gymwys, gallai dalu hyd at 70% o’ch costau gofal plant.

Gallwch wneud cais am yr elfen gofal plant o’r Credyd Treth Gwaith os ydych yn:

• Gweithio o leiaf 16 awr yr wythnos (os ydychyn gwpl, mae angen i’r ddau ohonoch weithio o leiaf 16 awr yr wythnos).
• Talu am ofal plant sydd wedi’i gofrestru neu ei gymeradwyo. Darganfyddwch fwy am gostau gofal plant ar GOV.UKYn agor mewn ffenestr newydd

Gyda'r elfen gofal plant, gallwch gael help gyda hyd at 70% o’ch costau gofal plant.

Mae'r tabl isod yn dangos faint y gallech chi ei gael ym mlwyddyn dreth 2022/23:

Os ydych yn talu mwy na hyn am ofal plant, dim ond yr uchafswm a restrir uchod y byddwch chi'n ei gael o hyd.

Os ydych yn gymwys ar gyfer yr elfen gofal plant, ni fyddwch o reidrwydd yn cael y symiau llawn.

Bydd faint a gewch yn dibynnu ar:

•  eich incwm
• yr oriau rydych chi’n gweithio
• eich costau gofal plant.

Mae cynllun talebau gofal plant y llywodraeth yn cael ei ddisodli gan y cynllun Gofal Plant Di-dreth y soniwyd amdano uchod.

Caeodd y cynllun talebau gofal plant i aelodau newydd ym mis Hydref 2018.

Os ydych chi eisoes yn cael talebau gofal plant, gallwch chi eu cael cyhyd â bod eich cyflogwr yn parhau i’w cynnig.

Yn lle cynnig talebau gofal plant, gallai eich cyflogwr ddewis gwneud taliad uniongyrchol i ddarparwr gofal plant.

Bydd y taliad hwn yn cael ei ddidynnu o’ch cyflog cyn treth yn yr un modd â thaleb gofal plant. Rydych yn cael yr un symiau di-dreth ag y byddech chi petaech yn cael talebau gofal plant.

Ers mis Hydref 2018, nid ydych yn gallu dechrau cael talebau gofal plant na gofal plant dan gontract uniongyrchol.

Os ydych chi eisoes yn cael y gefnogaeth hon, gallwch barhau i’w gael cyhyd â bod eich cyflogwr presennol yn parhau i’w gynnig.

Mae rhai cyflogwyr yn sefydlu eu meithrinfa eu hunain, naill ai yn eich gweithle neu mewn lleoliad arall.

Eich cyflogwr sy’n penderfynu faint rydych yn ei dalu am fynediad i feithrinfa yn y gweithle.

Ond p'un a yw’n rhad ac am ddim neu â chymhorthdal, mae’n cyfrif fel cyfran ddi-dreth o’ch swydd.

Darganfyddwch gan eich cyflogwr a yw’n cynnig meithrinfa yn y gweithle.

Ydych chi’n nain neu daid neu berthynas arall sy’n gofalu am blant tra bod eu rhieni yn y gwaith? Yna mae credydau Yswiriant Gwladol ar gael i’ch helpu chi i barhau i adeiladu’ch hawl i gael Pensiwn y Wladwriaeth yn ystod yr amser hwn.

Bydd angen 35 mlynedd gymwys arnoch i gael y Pensiwn y Wladwriaeth llawn newydd.

Gwiriwch eich cofnod Yswiriant Gwladol yn GOV.UKYn agor mewn ffenestr newydd

Gelwir y credydau Yswiriant Gwladol hyn yn gredydau Gofal Plant Oedolion Penodedig ac mae angen i chi wneud cais amdanynt.