Canllaw i Dreth Etifeddiant

Mae Treth Etifeddiant (IHT) yn dreth ar ystâd rhywun sydd wedi marw, gan gynnwys yr holl eiddo, meddiannau ac arian. Y gyfradd Treth Etifeddiant Safonol yw 40%. Mae tâl ond yn cael ei godi ar y rhan o’ch ystâd sydd dros y trothwy di-dreth sydd ar hyn o bryd yn £325,000.

Fel arfer nid oes angen talu treth os:

• yw gwerth eich ystad yn llai na’r trothwy o £325,000 a elwir yn band dim cyfradd
• rydych yn gadael bopeth dros y trothwy i’ch priod neu bartner sifil, neu
• rydych yn gadael bopeth dros y trothwy i fuddiolwr eithriedig fel elusen neu glwb chwaraeon amatur cymunedol, neu
• rydych yn rhoi eich cartref i’ch plant neu wyrion gall eich trothwy cynyddu i £500,000.

Gallwch drosglwyddo cartref i'ch priod neu'ch partner sifil pan fyddwch farw, ac nid oes Treth Etifeddiant i'w thalu.

Os byddwch yn gadael y cartref i berson arall yn eich ewyllys, mae'n cyfrif tuag at werth yr ystad.

Fodd bynnag, gall y Band cyfradd dim preswyl (RNRB) gynyddu eich trothwy di-dreth os byddwch yn gadael cartref i'ch plant neu wyrion. Mae hyn yn cynnwys llysblant, plant mabwysiedig a phlant maeth, ond nid nithoedd, nai neu frodyr a chwiorydd.

Mae'r lwfans cartref yn cael ei dynnu'n ôl yn raddol os yw gwerth eich ystad yn fwy na £2 filiwn.

Mae'r tabl hwn yn dangos yr RNRB a'r lwfans cyfun posibl:

Cyhoeddwyd ym Mil Cyllid 2021, bydd cyfradd dim Treth Etifeddiant yn aros ar y lefelau presennol tan Ebrill 2030.

Mae'r Band Cyfradd Dim (NRB) yn sefydlog ar £325,000 tan 2026, ond gallai eich NRB gael ei gynyddu os ydych yn weddw neu'n bartner sifil sy'n goroesi. Gall cyplau drosglwyddo unrhyw NRB nas defnyddiwyd pan fu farw'r person cyntaf i'r goroeswr.

Gall hyn ddyblu faint o NRB sydd ar gael hyd at £650.000. Gelwir yr elfen drosglwyddadwy ychwanegol hon yn fand cyfradd dim trosglwyddadwy (TNRB).

Efallai y gallwch hefyd ddefnyddio unrhyw RNRB sydd heb ei ddefnyddio o ystad eich priod neu bartner sifil os ydych yn weddw neu’n bartner sifil sy'n goroesi. Gall hyn ddyblu faint o RNRB sydd ar gael.

I roi gwerth ar ystad bydd angen i chi:

• restru’r holl asedau a chyfrifo eu gwerth ar ddyddiad y farwolaeth, a
• didynnu unrhyw ddyledion a rhwymedigaethau.

Cofiwch gadw cofnodion o sut gwnaethoch gyfrifo'r symiau, fel prisiad gan werthwr eiddo.

Gall CTHEF ofyn i gael gweld cofnodion am hyd at 20 mlynedd ar ôl talu Treth Etifeddiant (IHT).

Mae asedau’n cynnwys pethau fel arian mewn banc, eiddo a thir, gemwaith, ceir, cyfranddaliadau, taliad gan bolisi yswiriant ac asedau sydd mewn cyd-berchnogaeth. O fis Ebrill 2027, bydd y rhan fwyaf o gronfeydd pensiwn heb eu gwario a budd-daliadau marwolaeth o bensiwn yn cyfrif fel rhan o'ch ystâd pan fyddwch yn marw. Mae hyn yn golygu y bydd gwerth eich pensiwn yn cael ei gyfuno ag asedau eraill i benderfynu a oes Treth Etifeddiant ar eich ystâd yn ddyledus.

I gael mwy o wybodaeth am sut i brisio asedau ystad ar gyfer profiantYn agor mewn ffenestr newydd ewch i Lawpack neu brisio’r ystâd ar gyfer Treth EtifeddiantYn agor mewn ffenestr newydd ewch i GOV.UK.

Mae rhaid cynnwys rhoddion hefyd, fel arian parod neu asedau eraill, os cawsant eu rhoi yn ystod y saith mlynedd cyn i’r unigolyn farw. Mewn rhai amgylchiadau, efallai bydd angen i chi fynd yn ôl 14 blwyddynYn agor mewn ffenestr newydd

Mae rhaid i chi hefyd gynnwys unrhyw roddion a roddwyd cyn y cyfnod hwn os parhaodd yr unigolyn a fu farw i elwa o’r rhodd.

Gelwir y rhain hefyd yn ‘rhoddion â budd wedi’i gadw’. Er enghraifft, rhoddodd ei dŷ ond parhaodd i fyw ynddo.

Mae dyledion a rhwymedigaethau yn lleihau gwerth ystad taladwy’r ymadawedig. Ystyriwch bethau fel biliau’r cartref, morgeisi, dyledion cardiau credyd, ac, yn gyffredinol, costau angladd.

Fodd bynnag, ni ellir didynnu unrhyw gostau a wynebwyd ar ôl y farwolaeth, fel ffioedd cyfreithwyr a phrofiant, o werth yr ystad at ddibenion IHT.

Gall fod yn gymhleth, felly mae'n werth cael cyngor i'ch helpu i wneud y penderfyniadau cywir.

Os oes yna ewyllys, fel arfer ysgutor yr ewyllys sy’n trefnu talu’r Dreth Etifeddiant. Os nad oes ewyllys, gweinyddwr yr ystad sy’n cwblhau’r gwaith hwn.

Gellir talu’r IHT o gronfeydd yn yr ystad, neu o arian a godwyd o werthu asedau.

Fodd bynnag, yn ymarferol, telir IHT gan amlaf drwy’r Cynllun Taliad Uniongyrchol (DPS). Mae hyn yn golygu, os oedd gan yr ymadawedig arian mewn cyfrif banc neu gymdeithas adeiladu, gall y sawl sy’n delio â’r ystad ofyn i’r cyfan neu ran o’r IHT sy’n ddyledus gael ei dalu’n uniongyrchol o’r cyfrif drwy’r DPS.

Weithiau, bydd yr ymadawedig wedi gadael arian yn eu ystad i dalu’r IHT. Fel arfer, trefnir hyn drwy bolisi oes gyfan, sy’n parhau mewn grym hyd nes i’r deilydd polisi farw, cyn bellled ag y telir y premiymau.

Gallai taliadau o bolisi yswiriant bywyd fod yn destun IHT. Fodd bynnag, drwy ysgrifennu’r polisi mewn Ymddiriedolaeth, dylid llwyddo i osgoi’r dreth honno. Drwy wneud hynny, byddwch hefyd yn osgoi mynd drwy’r broses brofiant, sydd yn aml yn llethol.

Unwaith y bydd y dreth a’r dyledion wedi eu talu, gall yr ysgutor neu’r gweinyddwr ddosbarthu’r hyn sy’n weddill o’r ystad.

O fis Ebrill 2027, bydd IHT sy'n ddyledus o fuddion pensiwn yn cael ei dalu'n uniongyrchol gan y gweinyddwr pensiwn.

Os yw’ch ystad yn debygol o orfod talu IHT, mae’n syniad da cael eich ysgutor i dalu rhywfaint o’r dreth o fewn y chwe mis cyntaf o’r farwolaeth, hyd yn oed cyn gorffen prisio’r ystad. Gelwir hyn yn daliad ymlaen llaw.

Bydd hyn yn helpu’r ystad i leihau’r llog a godir efallai os yw’n cymryd mwy o amser i werthuso’r asedau i dalu’r dyledion a threthi.

Os yw’r ysgutor neu’r gweinyddwr yn talu’r dreth o’i gyfrif ei hun, gall ei hawlio yn ôl gan yr ystad.

Bydd CTHEF yn ad-dalu’r ystad os yw wedi gordalu IHT ar ôl i’r profiant gael ei gwblhau. Ystyr profiant yw cael yr hawl i ddelio ag eiddo, arian a meddiannau’r ymadawedig. Gelwir hyn yn gadarnhad yn yr Alban.

Os cawsoch eich penodi fel ysgutor neu weinyddwr yr ystad bydd angen i chi gwblhau ac anfon cyfrif o’r ystad cyn pen blwyddyn ers y farwolaeth, i osgoi cosb ariannol.

Mae rhai anrhegion ac eiddo wedi eu heithrio rhag Treth Etifeddiant, fel rhai anrhegion priodas a rhoddion elusennol. Gallech gael eithriadau hefyd â mathau penodol o eiddo hefyd, fel ffermydd neu asedau busnes.

Os yw’r ymadawedig wedi rhoi rhodd yn y saith mlynedd cyn marw, mae’r rhodd honno’n cael ei chyfrif fel rhan o’r ystad, ac yn debygol o fod yn destun IHT.

Mae faint o dreth sy’n daladwy yn ddibynnol ar werth y rhodd, pryd y’i rhoddwyd ac i bwy.

Mae ceisio lleihau faint o Dreth Etifeddiant sy’n daladwy ar ystad yn gymhleth. Ond, yn gryno, gallwch leihau faint o dreth a delir drwy:

• adael cymynrodd i eluseYn agor mewn ffenestr newyddn
• rhoi asedau mewn ymddiriedolaeth ar gyfer eich etifeddionYn agor mewn ffenestr newydd
• gadael eich ystâd i'ch priod neu bartner sifil
• rhoi hyd at £3,000 y flwyddyn yn rheolaidd mewn rhoddion
• talu i mewn i bensiwn yn hytrach na chyfrif cynilo. Ond o fis Ebrill 2027, ni fydd yr opsiwn hwn ar gael mwyach.

Gall prynu polisi yswiriant bywyd i dalu am ran o fil Treth Etifeddiant neu’r cyfan ohono wneud pethau’n haws i’ch teulu pan ddaw’n amser i roi trefn ar eich ystad ar ôl i chi farw.

Gall helpu i ddiogelu’ch cartref ac atal asedau eraill rhag cael eu gwerthu i dalu bil IHT, mae rhaid ei dalu fel arfer cyn y cymeradwyir profiant. Yn gryno, gall roi tawelwch meddwl i chi nad ydych yn gadael bil treth sylweddol i’ch teulu a’ch ffrindiau pan fyddwch farw.

Fel arfer, mae angen talu IHT cyn medru cyhoeddi unrhyw brofiant. Fodd bynnag, ag eiddo, gallai CThEF dderbyn taliadau dros gyfnod hyd nes y gwerthir yr eiddo. Fel arall, gallai banc ryddhau arian os caiff ei dalu’n uniongyrchol i CThEF i dalu bil IHT.

Gall oedi cyn talu arwain i CThEF godi cosbau ariannol ynghyd â llog ar swm y Dreth Etifeddiant a ddylai fod wedi cael ei dalu.

Bydd y rhan fwyaf o bolisïau yswiriant yn cyfrif fel rhan o’r ystad oni bai bod eich polisi wedi ei ddal ‘mewn ymddiriedolaeth’ ac mae modd gwneud hynny heb gost ychwanegol fel arfer wrth drefnu’ch polisi.

Mae hyn yn golygu y telir unrhyw arian allan i’ch buddiolwyr yn hytrach na’ch ystad gyfreithiol. Felly ni fydd unrhyw daliad yn cyfrif yn erbyn eich trothwy ac ni fydd yn destun IHT. Byddai hyn yn osgoi cyfnod hir o brofiant sy’n golygu y bydd eich buddiolwyr yn cael eu harian yn llawer iawn cynt.

Yn aml defnyddir polisi yswiriant oes gyfan ar gyfer y pwrpas hwn, sy’n parhau mewn grym hyd nes i’r deilydd polisi farw, cyn bellled ag y parhewch i dalu’r premiymau.

• Rydych yn sefydlu polisi yswiriant.
• Rydych yn nodi y dylid cadw’r polisi mewn ymddiriedolaeth. Os nad ydych yn gwneud hynny, mae’r arian o’r taliad yswiriant yn cael ei gyfrif fel rhan o’ch ystad ac yn destun IHT.
• Pan fyddwch farw, bydd y polisi’n talu allan i’r ymddiriedolaeth, a gellir ei ddefnyddio i dalu eich bil Treth Etifeddiant neu ran ohono. Efallai y bydd angen i chi nodi eich dymuniadau mewn llythyr atodol i roi canllaw i ymddiriedolwyr eich ymddiriedolaeth polisi ddefnyddio’r cronfeydd ar gyfer hyn.

Gall cynllunio ystad a threthi fod yn gymhleth, felly mae’n werth cael cyngor i’ch helpu i wneud y penderfyniadau cywir ar gyfer eich sefyllfa.

Os ydych yn ystyried defnyddio yswiriant bywyd i dalu IHT, mae dau fath o bolisi y gallwch eu cymryd:

• Mae’r math hwn o bolisi yn parhau am oes, ac yn talu dim ond pan fyddwch farw, cyn belled â’ch bod yn talu’r premiymau’n brydlon.
• Os dymunwch gael y math hwn o yswiriant, cofiwch y gallech fod yn talu premiymau ymhell i mewn i’ch 80au a’ch 90au. Mae premiymau yn ddrytach wrth i chi fynd yn hŷn. Fodd bynnag, mae rhai cynlluniau oes gyfan yn codi premiymau sefydlog am swm penodol o yswiriant ac o ganlyniad rydych yn gwybod o’r cychwyn cyntaf yn union beth yw pris y polisi a’r swm a warentir.
• Efallai y byddwch hefyd yn cael anhawster cael yswiriant pan fyddwch yn hŷn, neu os cawsoch broblemau iechyd.

Os byddwch yn rhoi asedau i anwyliaid yn hytrach na’ch priod, mae perygl y gallent wynebu bil treth sylweddol petaech farw cyn pen 7 mlynedd. Yn aml bydd y bil hwn yn cael ei ysgwyddo gan y sawl sy’n derbyn y rhodd yn hytrach na’r ystad.

• Ar ôl marwolaeth, gall polisi Inter Vivos, sy’n fath o bolisi yswiriant cyfnod gostyngol, gynnig cyfandaliad sy’n cyfateb i unrhyw atebolrwydd IHT ar drosglwyddiad eithriedig posibl dros y band cyfradd nil ar gyfer Treth Etifeddiant.
• Mae’r math hwn o bolisi yn parhau am gyfnod penodol o amser, ac yn talu os byddwch farw o fewn y cyfnod hwnnw yn unig. Ar ôl y cyfnod hwn daw’r polisi i ben.
• Mae pris y premiymau yn aros yn sefydlog o ddechrau’r polisi fel arfer.

Mae rhaid i chi barhau i dalu’r premiymau ar gyfer hyd y naill fath o bolisi, er mwyn sicrhau y bydd yn talu pan fyddwch farw.

Dim ond ar ôl talu unrhyw ddyledion (os o gwbl) a Threth Etifeddiant y bydd eich ystad yn cael ei ddosbarthu.

Yn dibynnu ar yr hyn y maent yn ei etifeddu, efallai y bydd eich etifeddion hefyd yn wynebu:

• Treth Incwm – os yw’r hyn y maent yn ei etifeddu yn cynhyrchu incwm rheolaidd (e.e. difidendau cyfranddaliadau neu rent o eiddo)
• Treth Enillion Cyfalaf – os ydynt yn gwerthu eu hetifeddiaeth (fel eiddo) am fwy o arian na’i werth pan fuoch farw. Mae faint fydd rhaid iddynt ei dalu yn dibynnu a ydynt yn talu Treth Incwm ar y gyfradd sylfaenol neu uwch.
• Nid yw’n dreth, ond gall rhywun sydd ar fudd-daliadau prawf modd sy’n etifeddu unrhyw beth sy’n codi cyfanswm eu cyfalaf dros £6,000 gweld gostyngiad yn eu budd-daliadau. Darganfyddwch fwy yn ein canllaw ar sut mae cynilion a chyfandaliadau yn effeithio ar fudd-daliadau.

Os ydych wedi rhoi eich asedau mewn ymddiriedolaeth neu’n ystyried gwneud hyn, gall faint o dreth a pha fath o dreth y mae rhaid iddynt ei thalu fod yn gymhleth iawn.

Mae'n werth siarad â chynghorydd treth neu gyfreithiwr i gael help i gyfrifo hyn.