Taclo gamblo problemus a dyled

Os ydych yn credu bod eich gamblo yn broblem, mae’n bwysig i fod yn onest ac i siarad amdano. Os na fyddwch yn gwneud hyn, mae’n debygol y bydd eich sefyllfa yn gwaethygu.

Os ydych yn gamblo er mwyn gwneud arian yn hytrach nag am hwyl, efallai y mae’n amser i chi gael help. Er enghraifft, os ydych yn ei weld fel ffordd arall o gynilo neu fenthyg swm gan fanc, cymdeithas adeiladu neu fenthyciwr arall y gallwch fforddio i’w dalu ‘nôl, mae hyn yn arwydd efallai bod gennych broblem.

Os ydych yn credu efallai’r bod gennych broblem, mae yna rhai arwyddion rhybudd os ydych:

• yn defnyddio eich gorddrafft, neu ffurfiau eraill o gredyd neu fenthyg o deulu neu ffrindiau i dalu am gamblo
• yn methu taliadau dyledion neu filiau â blaenoriaeth oherwydd eich bod wedi gwario’r arian ar gamblo
• gamblo i geisio ennill arian er mwyn talu eich dyledion.

Os oes unrhyw un o’r rhain yn gyfarwydd i chi, mae’n amser cael help.

Mae gamblo yn aml yn arwain at ddyled.

Yn ogystal â mynd i’r afael â’ch gamblo, mae’n bwysig cael cymorth ariannol hefyd.

Gall delio â dyled deimlo’n llethol ac yn straen. Ond mae’n well i fynd i’r afael â’ch cyllid nawr. Mae ei gael dan reolaeth yn gam cyntaf pwysig.

Efallai nad ydych yn benthyg arian i’w gamblo – ond efallai eich bod yn defnyddio’r arian y dylech fod wedi ei wario ar fwyd a rhent, er enghraifft.

Mae’n bwysig talu biliau â blaenoriaeth yn gyntaf. Rhain sydd â’r canlyniadau mwyaf difrodol os na fyddwch yn eu talu. Maent yn cynnwys:

• taliadau rhent neu forgais
• Treth Cyngor
• nwy a thrydan
• treth incwm, yswiriant gwladol a TAW
• taliadau cynhaliaeth plant.

Yn ddelfrydol, dylech dalu’r rhain ar y diwrnod rydych yn cael eich talu – cyn y cewch eich temtio i ddefnyddio’r arian i gamblo.

Mae’n bwysig i chi cael cyngor dyled am ddim i’ch helpu.

Mae ein Canllaw i ddechreuwyr ar reoli arian hefyd â gwybodaeth ac awgrymiadau defnyddiol.

Gallai gosod cynllun gwario fod yn ddefnyddiol. Gall eich helpu i ddeall, a chymryd rheolaeth o’ch cyllid yn well.

Mae trosglwyddo’ch cyllid i rywun rydych yn ymddiried ynddo wrth i chi fynd i’r afael â’ch gamblo yn opsiwn. Er nad yw’n ddatrysiad hirdymor ond yn bendant gall helpu yn y tymor byr.

Un ffordd o wneud hyn trwy ddefnyddio mandad trydydd parti. Mae hon yn ddogfen sy'n dweud wrth fanc, cymdeithas adeiladu neu ddarparwr cyfrifon arall y gallant dderbyn cyfarwyddiadau am arian yr unigolyn hwnnw gan berson penodol arall a enwir.

Mae nifer o ffyrdd y gallwch helpu’ch hun i roi’r gorau i gamblo. Mae’r rhain yn cynnwys:

Gallwch eithrio’ch hun o gwmnïau gamblo, naill ai ar-lein neu mewn lleoliad go iawn. Mae hyn yn golygu eich bod yn gofyn i’r busnes eich atal rhag gamblo â hwy, fel arfer am gyfnod rhwng chwe mis a phum mlynedd. Gallwch ofyn i staff mewn lleoliad wneud hyn ar eich rhan. Neu gallwch drefnu gwaharddiad o leoliadau neu safleoedd penodol trwy ‘gynlluniau hunan-eithrio aml-weithredwr’.

Bellach mae mwy o fanciau a chymdeithasau adeiladu yn rhoi’r opsiwn i chi rwystro trafodion gamblo a wneir trwy eich cyfrifon banc gan ddefnyddio cerdyn debyd.

Ni allwch ddefnyddio cerdyn credyd i dalu am drafodion gamblo ar-lein neu ar y tir.

Mae'n bosibl o hyd ddefnyddio cerdyn credyd i dalu am docynnau loteri wyneb yn wyneb mewn siopau papurau newydd ac archfarchnadoedd. Nid yw'r Loteri Genedlaethol yn derbyn taliadau ar-lein ac nid yw gweithredwyr gamblo loteri eraill yn eu derbyn chwaith. Os yw hon yn broblem, gallwch ofyn i'ch cwmni cardiau credyd atal trafodion i'r gweithredwyr hyn hefyd.

Rhaglen gyfrifiadurol yw hon sy’n cyfyngu mynediad i wefannau neu wasanaethau ar-lein eraill. Mae rhai meddalwedd am ddim, weithiau mae yna ffi. Mae’n bwysig gwneud eich ymchwil a darganfod pa un yw’r gorau i chi.

Efallai y bydd eich darparwr gwasanaeth rhyngrwyd yn gallu cynnig i chi eithrio eich hun o’r holl wefannau oedolion. Neu gyflenwi meddalwedd gwrth feirws i chi sy’n eich galluogi i rwystro rhai meysydd, fel gamblo.

Gallwch hefyd ofyn i’ch darparwr ffôn symudol neu’ch teledu rhyngweithiol gyfyngu neu rwystro’ch mynediad at wasanaethau gamblo

Efallai y byddwch yn teimlo’n nerfus neu’n teimlo cywilydd ynglŷn â chysylltu â hwy. Ond mae’n bwysig cysylltu â’ch banc a rhoi gwybod iddynt am eich sefyllfa.

Gall banciau eich helpu mewn sawl ffordd. Mae’r rhain yn cynnwys:

• rhewi eich cerdyn dros dro pan fyddwch yn teimlo bod eich gwariant yn mynd allan o reolaeth
• newid y swm o arian y gallwch godi o beiriannau arian parod bob dydd, neu droi’r gallu i dynnu arian parod i ffwrdd yn gyfan gwbl.

Os ydych mewn dyled ac yn cael anawsterau i wneud taliadau, mae’n bwysig siarad â’ch credydwyr. Efallai gallant eich helpu. Ond dim ond os ydych yn dweud wrthynt y gallant eich helpu.

Gall gredydwyr sydd arnoch arian iddynt gynnwys:

• eich cyngor lleol os ydych yn ei chael hi’n anodd i dalu eich Treth Cyngor
• darparwyr cerdyn credyd neu fenthyciadau
• eich landlord neu fenthyciwr morgais.

Efallai y bydd yr help yn gallu cynnig aildrafod eich ad-daliadau.

Creu cynllun talu â chi y gallwch ei fforddio. Dylai hyn osgoi methu taliadau a thalu ffioedd uwch o ganlyniad.

Os gallwch ddangos iddynt y camau rydych yn eu cymryd i roi’r gorau i gamblo, gallai hyn eu gwneud yn fwy parod i’ch helpu.

Os ydych o dan risg gwneud cais am gredyd i ariannu eich gamblo, gallwch roi gwybod i ddarpar fenthycwyr nad ydych am iddynt fenthyca i chi.

Gallwch wneud hyn trwy ychwanegu ‘nodyn’ (a elwir hefyd yn Hysbysiad Cywiriad [NOC]) at eich ffeil gredyd. Bydd benthycwyr yn gweld hyn a dylent ystyried yr hyn rydych wedi’i ysgrifennu yn y nodyn.

Yn ogystal ag effeithio arnoch yn ariannol, gall gamblo problemus hefyd effeithio’n ddifrifol ar eich iechyd meddwl.

Os ydych yn gamblo i ddianc rhag materion iechyd meddwl, fel straen, pryder neu iselder, ni fydd ond yn gwaethygu’r teimladau hyn.

Nid yn unig hynny, gall achosi problemau eraill hefyd, gan gynnwys rhoi straen ar eich perthnasoedd personol a rhoi eich swydd mewn perygl.

Yn ogystal â mynd i’r afael â’ch gamblo, mae’n bwysig mynd i’r afael ag unrhyw faterion iechyd meddwl hefyd.

Gall gamblo, a’i effaith ariannol, effeithio’n sylweddol ar iechyd a lles chi a’ch teulu.

Fodd bynnag, os ydych yn gamblo a’i fod yn achosi problemau ariannol, mae’n bwysig cael cyngor. Yn enwedig os:

• oes gennych gerdyn credyd neu fenthyciad ar y cyd â’ch partner
• oes gennych hawl budd-dal ar y cyd ac rydych yn cael yr arian
• ydych yn berchen ar eich cartref ar y cyd â’ch partner.

Gall cael cyfrifon cyfredol a chardiau credyd ar wahân helpu i amddiffyn cyllid eich partner.

Efallai y byddai’n werth ystyried canslo neu ddileu eich mynediad at gyfrifon ar y cyd. Hefyd, sicrhau nad oes gennych fynediad at swm mawr o arian heb yn wybod i’ch partner. Er enghraifft, trwy ail-forgeisio’ch cartref neu gymryd benthyciad.

Siaradwch â’ch banc neu’ch darparwr credyd am unrhyw fesurau eraill y gallant eu rhoi ar waith i’ch cefnogi.

Mae'n bwysig iawn peidio â rhoi benthyg arian i rywun sy'n cael trafferthion â gamblo, oherwydd gall hyn wneud y sefyllfa'n waeth.

Os yw’ch partner yn gamblo ac wedi colli rheolaeth ar y sefyllfa, gall gael effaith ddinistriol ar eich cyllid a’ch perthynas.

Ymhlith yr arwyddion bod eich partner yn cuddio caethiwed gamblo mae:

• yn gyfrinachol am eu cyllid
• yn amddiffynnol ynghylch arian
• cuddio cyfriflenni banc
• codi arian o gyfrifon heb eglurhad.

Wrth gwrs, gallai'r rhain fod yn arwyddion o broblemau eraill felly'r peth cyntaf i'w wneud yw cyrraedd gwaelod pethau.

Gall fod yn anodd gwybod ble i ddechrau os bydd angen i chi siarad â’ch partner am eu problem gamblo, neu os ydych yn amau y gallai fod problem ganddynt.

Hyd yn oed os nad ydynt yn barod i gael help, mae llawer o help a chymorth i chi.

Gallwch ffonio llinell gymorth GamCare ar 0808 8020 133. Byddant yn eich helpu i ddarganfod beth ddylai eich camau nesaf fod.  Nid oes angen i chi fod yn sicr eu bod yn gaeth i gael cyngor.

Mae gan GamCare wasanaeth ar-lein o’r enw Netline Mae hyn yn caniatáu i chi gyfnewid negeseuon gwib ag ymgynghorydd. Mae fforymau ar-lein hefyd lle gall pobl sydd wedi cael eu heffeithio gan gamblo problemus siarad a chefnogi ei gilydd.

Gwiriwch eich sgôr credyd i weld a ydych wedi’ch cysylltu â hwy’n ariannol a sut. Er enghraifft, os oes gennych forgais ar y cyd neu os yw’r ddau enw ar gytundeb rhentu, neu os oes gennych gyfrifon banc ar y cyd.

Os cewch fenthyciad neu lofnodi contract â rhywun, byddwch yn gyfrifol ar y cyd am dalu’r benthyciad. Os ydynt yn cael trafferth â gamblo, rydych yn peryglu’ch hun os ydych yn cael benthyciadau, neu fathau eraill o gredyd â’ch gilydd.

Gall cadw’ch cyllid ar wahân helpu i amddiffyn eich sgôr credyd a’ch amddiffyn yn ariannol.

Gallech ddioddef camdriniaeth ariannol neu economaidd os:

• ydych yn cael eich gorfodi i gymryd benthyciadau neu gredyd ar y cyd i ariannu gamblo eich partner;
• yw'ch partner wedi cymryd benthyciadau neu gredyd yn eich enw heb eich gwybodaeth na'ch caniatâd i'w defnyddio ar gyfer gamblo.

Os yw Credyd Cynhwysol (UC) fel arfer yn cael ei dalu fel taliad cartref sengl.

Os ydych yn poeni bod eich partner yn defnyddio'r arian i gamblo gallwch ofyn i'ch hyfforddwr gwaith am Drefniant Taliad Amgen (APA).

Mae hyn yn golygu y gellir talu'ch taliad UC yn gyfan gwbl i chi neu gallwch rannu'r taliad â'ch partner fel y gallwch gadw rheolaeth ar yr arian sydd ei angen arnoch.

Am fwy o wybodaeth, darllenwch ein canllaw Taliadau Credyd Cynhwysol ar y cyd i gyplau.

Cymerwch ychydig funudau i wirio pa fudd-daliadau y gallwch eu hawlio a faint y gallech ei gael bob mis gyda'n cyfrifiannell budd-daliadau

P’un a ydych o dan straen am ansicrwydd swydd neu’n teimlo’n ynysig, mae’r achos o goronafeirws wedi bod yn anodd i lawer o bobl mewn sawl ffordd.

Mae wedi gwneud i lawer droi at gamblo. Ac i eraill, mae wedi gwneud problem gamblo yn waeth.

Os yw hyn yn swnio fel chi, cofiwch fod llawer o help ar gael.

Mae anwybyddu’ch dyled yn debygol o waethygu’r sefyllfa. Mae’n bwysig siarad â rhywun a chael help.

Os na allwch wneud ad-daliadau ar ddyledion a’ch bod ar ei hôl hi o ran eich biliau, nawr yw’r amser i gael cyngor am ddim ar ddyledion.

Bydd cynghorydd dyled yn eich helpu i ddod o hyd i ffyrdd o reoli’ch dyledion. Mae’n syniad da rhoi gwybod iddynt fod eich dyled o ganlyniad i gamblo gan y bydd llawer yn cynnig cyngor ac atebion wedi’u teilwra i chi a’ch sefyllfa.

Mae Cytundeb Gwirfoddol Unigol (IVA) yn rhewi'ch dyledion ac yn caniatáu i chi eu talu'n ôl dros gyfnod penodol o amser.

Mae yna lawer o bethau i feddwl amdanynt cyn i chi gymryd IVA. Ac mae'n bwysig cofio mai dim ond un o'r ffyrdd y gallech ddelio â'ch dyledion.

Mae hi bob amser yn well trafod pethau ag ymgynghorydd dyled profiadol gan fod yr ateb sydd orau i chi yn dibynnu ar eich amgylchiadau personol.

Darganfyddwch fwy am sut mae dyledion yn cael eu casglu pan fyddwch mewn ôl-ddyledion ar wefan StepChange

Mae mwy o wybodaeth am sut i wneud cynllun i dalu'ch dyledion ar wefan Cyngor ar Bopeth

I ddarganfod sut i leihau eich treuliau i helpu i ddal i fyny â'ch ad-daliadau, edrychwch ar wefan StepChange

Mae gamblo yn dod yn fwy o broblem ymhlith pobl 11-16 oed ac mae'n effeithio ar ddegau ar filoedd o bobl ifanc.

Canfu ymchwil gan Brifysgol Caerdydd, ymhlith pobl ifanc 11 i 16 oed, mai’r ffurfiau mwyaf poblogaidd yw peiriannau ffrwythau, chwarae cardiau am arian â ffrindiau a chardiau crafu.

Er y gellir ystyried hyn yn ddiniwed, i lawer mae hyn yn dechrau i gamblo ddod yn broblem.

Gall cyfaddef bod gan eich plentyn broblem deimlo'n chwithig neu'n gywilyddus. Peidiwch â phoeni, mae help pwrpasol i deuluoedd.

Rhan o’r mater yw faint o hysbysebu gamblo y mae pobl ifanc yn agored iddo ar y teledu, ar-lein ac ar gyfryngau cymdeithasol

Nid yw cwmnïau gamblo yn caniatáu i unrhyw un o dan 18 oed gamblo.

Yn y DU, mae dau eithriad yn unig:

• O 16 oed, gallwch brynnu cynhyrchion y Loteri Genedlaethol, gan gynnwys gemau tynnu tocyn, cardiadu crafu ac enillion sydyn ar-lein. Fodd bynnag, o Hydref 2021 bydd y rhain dim ond ar gael i bobl dros 18 oed a throsodd.
• Nid oes unrhyw gyfyngiadau oedran ar beiriannau gemau categori-D, sy’n cynnwys peiriannau ffrwythau.

Gallwch gwyno i’r Comisiwn Gamblo os ydych yn credu nad yw cwmni wedi dilyn y rheolau.

Yn ogystal â mynd i’r afael â’ch cyllid, mae’n bwysig mynd i’r afael â’ch gamblo ar yr un pryd.