Deall morgeisi a chyfraddau llog

Pan fyddwch chi’n cael benthyciad i brynu’ch cartref, codir llog arnoch chi ar yr hyn rydych chi’n ei fenthyg. Gelwir hyn yn ‘gyfradd morgais’.

Mae dau brif fath o forgeisi:

• Cyfradd sefydlog mae’r llog a godir arnoch yn aros yr un fath am nifer o flynyddoedd, rhwng 2 a 10 mlynedd yn nodweddiadol.
• Cyfradd amrywiol gall y llog rydych chi’n ei dalu newid.

Mae’n syniad da gwneud yn siŵr y gallech fforddio’r ad-daliadau morgais os bydd eich cyfradd llog yn newid.

Gyda morgais cyfradd sefydlog mae’r gyfradd llog yn aros yr un fath am hyd y bargen.

Maent hefyd yn cael eu galw’n ‘pris dwy flynedd’, ‘pris pum mlynedd’, neu hyd yn oed ‘pris deng mlynedd’.

Bydd eich ad-daliadau misol yn aros yr un fath yn ystod y cyfnod hwn, ni waeth beth fydd yn digwydd yn y farchnad.

Ond pan ddaw’r cynnig i ben, mae’r gyfradd llog yn newid i gyfradd newidiol safonol (SVR) y benthyciwr oni bai eich bod yn cael bargen newydd neu’n ailforgeisi.

Mae’r SVR yn aml yn uwch felly mae’n debygol y bydd eich taliadau misol yn cynyddu.

Cyfradd amrywiol yw un lle gall y llog a dalwch ar eich morgais bob mis fynd i fyny neu i lawr, fel arfer yn unol â chyfradd sylfaenol Banc Lloegr.

Mae hyn yn golygu rhai misoedd y byddwch yn talu mwy, a rhai misoedd y byddwch yn talu llai. Gall hyn fod yn beryglus gan y gallech ei chael hi’n anodd cyllidebu.

Mae’r mathau hyn o forgeisi yn cynnwys tracio, newidyn safonol a newidyn gostyngol.

Mae cyfraddau tracio yn dilyn cyfradd llog arall, fel arfer cyfradd sylfaenol Banc Lloegr ynghyd ag ychydig y cant.

Er enghraifft, os bydd y gyfradd sylfaenol yn cynyddu 0.5%, bydd eich cyfradd yn cynyddu 0.5%.

Maent fel arfer yn para am ddwy i bum mlynedd. Mae rhai benthycwyr yn cynnig tracwyr sy’n para am oes eich morgais neu nes i chi newid i cynnig arall.

Cofiwch wirio’r print mân – gwnewch yn siŵr na all eich benthyciwr godi cyfraddau pan nad yw’r gyfradd y mae eich morgais yn gysylltiedig â hi wedi newid. Mae’n brin, ond mae wedi digwydd o’r blaen.

Y gyfradd amrywiol safonol (SVR) yw’r gyfradd llog y mae benthyciwr morgeisi yn ei defnyddio ar gyfer eu benthyciad morgais safonol. Gall y gyfradd newid ar unrhyw adeg.

Mae pob benthyciwr yn gosod eu SVR eu hunain, ac mae’r gyfradd fel arfer yn uwch na’u cynhyrchion morgais eraill.

Mae rhai hyd at 5% yn uwch na chyfradd sylfaenol Banc Lloegr, felly gall hyn wneud cyfraddau amrywiol safonol yn opsiwn drud.

Os byddwch yn cael eich symud i SVR eich benthyciwr morgais, fel arfer gallwch aros arno nes i’ch morgais ddod i ben, oni bai eich bod yn trefnu cynnig newydd gyda nhw neu fenthyciwr arall.

Mae hwn yn ostyngiad oddi ar SVR y benthyciwr a dim ond am gyfnod penodol o amser y mae’n berthnasol, fel arfer dwy neu dair blynedd.

Mae gan fenthycwyr gwahanol gyfraddau, felly mae’n syniad da i siopa o gwmpas – nid yw gostyngiad uwch o reidrwydd yn golygu cyfradd llai. 

Mae gan ddau fanc gyfraddau gostyngedig:

• Mae gan Fanc A ostyngiad o 2% oddi ar SVR o 6% (felly byddwch yn talu 4%)
• Mae gan Fanc B ostyngiad o 1.5% oddi ar SVR o 5% (felly byddwch yn talu 3.5%).

Er bod y gostyngiad yn fwy ar gyfer Banc A, Banc B fydd yr opsiwn rhatach.

Mae morgais gwrthbwyso yn cysylltu eich morgais â chyfrif cynilo. Mae hyn yn golygu na fyddwch yn talu llog ar ran o’ch morgais, sy’n cyfateb i faint sydd yn eich cyfrif cynilo.

Fel arfer, ni fydd eich cyfrif cynilo cysylltiedig yn ennill llog. Yn lle hynny, rydych yn talu llai o log ar eich morgais.

• Mae gennych forgais gwrthbwyso o £200,000 gyda llog o 3%.
• Mae gennych hefyd £10,000 o gynilion mewn cyfrif gwrthbwyso.

Dim ond ar £190,000 y byddech chi’n talu llog. Mae eich cynilion o £10,000 yn cael eu gwrthbwyso, felly nid oes angen i chi dalu’r llog o 3% am y swm hwn.

I weld a allai’r math hwn o forgais weithio i chi, defnyddiwch gyfrifiannell morgais gwrthbwyso MoneySavingExpertYn agor mewn ffenestr newydd

Mae hwn yn fath o forgais gwrthbwyso. Gyda’r cynnig  yma, ni chodir llog arnoch ar y balans sydd gennych yn eich cyfrif cyfredol.

Felly, os oes gennych forgais o £150,000 a £2,000 yn eich cyfrif cyfredol, byddwch yn talu llog ar y £148,000 sy’n weddill.

Bydd swm y llog yr ydych yn ei dalu yn codi ac yn gostwng yn dibynnu ar y swm yn eich cyfrif cyfredol bob dydd.

Gyda morgais arian yn ôl, byddwch yn cael rhywfaint o arian parod pan fyddwch yn cymryd eich morgais. Gallai hyn fod naill ai:

• canran o’r hyn yr ydych yn ei fenthyg, neu
• swm penodol o arian.

Byddwch yn cael yr arian yn ôl unwaith y bydd y gwerthiant wedi’i gwblhau. Gellir defnyddio hwn i helpu gyda chostau fel dodrefn ac atgyweiriadau i’ch cartref newydd.

Mae morgeisi arian yn ôl fel arfer yn codi cyfradd llog uwch na morgeisi eraill. Cymharwch eich bargen â morgeisi eraill i wneud yn siŵr eich bod yn hapus gyda’r gost gyffredinol.

Mae’r rhan fwyaf o forgeisi bellach yn ‘drosglwyddadwy’, sy’n golygu y gallwch fynd â nhw gyda chi pan fyddwch yn symud i gartref newydd.

Ond mae ‘trosglwyddo’ eich cynnig yn dal i gael ei drin fel gwneud cais am forgais newydd, felly bydd angen i chi fodloni gwiriadau fforddiadwyedd y benthyciwr i gael eich cymeradwyo.

Os na fyddwch chi’n pasio’r gwiriadau, efallai y bydd angen i chi ddod o hyd i fenthyciwr newydd. Gallai hyn olygu talu ffi am adael eich morgais presennol yn gynnar.

Pan fyddwch yn ‘trosglwyddo’ morgais, dim ond y swm sy’n ddyledus gennych sy’n aros ar y cynnig sefydlog neu ostyngedig gyfredol. Bydd yn rhaid i chi gael cynnig morgais newydd am unrhyw arian ychwanegol sydd ei angen arnoch, a gallai’r telerau fod yn wahanol i’ch hen gynnig.

Os ydych chi’n meddwl y byddwch chi’n symud cyn i’r cynnig newydd ddod i ben, ystyriwch gynnigion gyda chosbau ad-dalu cynnar isel neu ddim o gwbl. Mae hyn yn rhoi mwy o ryddid i chi chwilio am opsiynau gwell pan fyddwch chi’n symud.

Wrth gymharu morgeisi sefydlog, amrywiol neu dracio gwiriwch yr holl ffigurau a ddaw gyda’r cynnig i wneud yn siŵr ei fod yn iawn i chi.

Cofiwch gadw llygad am gostau gweinyddol yn ogystal ag unrhyw gosbau gadael yn gynnar.

Cymharwch y Gyfradd Tâl Ganrannol Flynyddol (APRC) bob amser i weld pa gynnig sydd orau.

Mae’r APRC yn dweud wrthych beth yw cyfanswm cost blynyddol eich morgais, gan gynnwys yr holl ffioedd a thaliadau, gan dybio eich bod yn cadw’r morgais am ei dymor llawn.

Rhaid i fenthycwyr ddatgan yr APRC ar gynnig morgais, ac mae hefyd i’w weld ar wefannau cymharu.

Gwnewch yn siŵr eich bod yn cymharu cynnigion i ddod o hyd i un sy’n cyd-fynd â’ch cyllideb.

Er enghraifft, os ydych yn talu ffi ymlaen llaw, efallai y cewch gyfradd llog is, ond efallai na fydd yn arbed arian i chi yn gyffredinol. Os dewiswch forgais heb ffi, efallai y byddwch yn wynebu cyfradd uwch.

Mae rhai morgeisi confensiynol yn cynnig nodweddion hyblyg:

Mae llawer o forgeisi yn caniatáu i chi dalu mwy na’ch taliad misol arferol fel y gallwch leihau eich dyled yn gyflymach.

Gwiriwch a oes cyfyngiad ar faint y gallwch chi ei ordalu bob blwyddyn. Mae’n aml yn 10% o’r morgais.

Gallai ad-dalu’ch morgais cyn diwedd ei dymor ymddangos yn syniad gwych, ond efallai y codir ffi ad-dalu’n gynnar arnoch. Gwnewch yn siŵr eich bod yn gwirio telerau eich cytundeb morgais.

Gyda rhai morgeisi efallai y byddwch yn cael cymryd gwyliau talu. Mae hyn yn golygu nad oes rhaid i chi wneud unrhyw daliadau am gyfnod cyfyngedig.

Os ydych wedi gordalu yn y gorffennol, efallai y bydd benthyciwr yn caniatáu i chi dalu llai na’ch ad-daliad misol arferol os bydd eich amgylchiadau ariannol yn newid.

Os byddwch yn tandalu, bydd yn cymryd mwy o amser i chi dalu’ch morgais a byddwch yn talu mwy o log dros gyfnod y benthyciad.

• Ydych chi eisiau taliadau misol sefydlog, neu a ydych am gael budd os bydd cyfraddau llog yn gostwng?
• Ydych chi am ychwanegu rhai neu i gyd o’ch ffioedd morgais at eich morgais?
• Pa mor hir yw’r cyfnod sefydlog?
• Ydych chi eisiau’r hyblygrwydd i ordalu, tandalu neu gymryd seibiannau talu?
• Ydych chi eisiau gallu symud benthycwyr, neu ailforgeisio, pan fyddwch chi eisiau?
• Allwch chi fforddio eich ad-daliadau os yw’r llog yn cynyddu dros cyfradd benodol?
• Ydych chi eisiau defnyddio’ch cynilion i helpu i dalu’ch morgais yn gynt?

Gall ymgynghorwyr morgeisi annibynnol chwilio’r farchnad ar eich rhan ac argymell y fargen orau.

Darganfyddwch y bobl iawn i siarad â nhw am gartrefi a morgeisi yn ein canllaw Prynu a gwerthu eich cartref: dod o hyd i weithiwr proffesiynol.

Gall gwefannau cymharu eich helpu i ymchwilio i ba fargeinion sydd ar gael, a’ch helpu i weld y math o gynnyrch a nodweddion y mae benthycwyr yn eu cynnig.

Chwiliwch ar-lein neu rhowch gynnig ar y gwefannau hyn i ddechrau:

• MoneyfactsOpens in a new window
• MoneySavingExpertOpens in a new window
• MoneySuperMarketOpens in a new windowYn agor mewn ffenestr newydd

Ni fyddant i gyd yn rhoi’r un canlyniadau i chi, felly gwnewch yn siŵr eich bod yn defnyddio mwy nag un cyn penderfynu.