Cartref gofal neu ofal cartref?

Y penderfyniad pwysicaf i’w wneud wrth ystyried eich anghenion gofal yw a allwch aros yn eich cartref eich hun neu a oes angen i chi symud i gartref gofal.

Bydd y penderfyniad yn seiliedig ar eich dymuniadau a pha ofal sydd ei angen arnoch. Ond bydd angen hefyd i chi ystyried y gost.

Mae ein hanghenion yn newid wrth i ni fynd yn hŷn ac mae elfennau o fyw’n annibynnol yn dod yn anos. Er enghraifft, mynd i fyny ac i lawr y grisiau neu ddefnyddio’r bath.

Gorau po gyntaf i chi ystyried beth fydd y dewisiadau gorau. Gall hyn helpu i osgoi gwneud penderfyniad ar frys sy’n anaddas i chi – yn enwedig mewn argyfwng, megis ar ôl cyfnod yn yr ysbyty.

Dyma rai cwestiynau defnyddiol i’ch helpu chi i flaenoriaethu’ch anghenion. Gall fod o fudd ysgrifennu’r atebion i lawr.:

1. Beth mae ‘cartref’ yn ei olygu i chi? Er enghraifft, cyfforddusrwydd, diogelwch, cyfarwydd-deb?
2. Beth sy’n creu cartref da yn eich blynyddoedd hŷn? Er enghraifft, bod yn agos at eich teulu, meddyg teulu.
3. Pa bethau allai fynd yn anos? Er enghraifft, mynd i mewn ac allan o’r bath, grisiau serth neu ardd fawr.

Mae gan HOOP (Opsiynau Tai ar gyfer Pobl Hŷn) offeryn ar-lein defnyddiol i’ch helpu chi i asesu addasrwydd eich cartref presennol.

Gall gofal yn y cartref gynnwys ymweliadau rheolaidd gan weithiwr gofal cartref i helpu â gofal personol, siopa a pharatoi prydau bwyd.

Mae gwasanaethau eraill yn cynnwys ‘pryd ar glud’, larymau personol sy’n cael eu monitro a chyfarpar cartref ac addasiadau i helpu â thasgau pob dydd.

Efallai y byddwch yn medru ymweld â chanolfannau dydd lleol lle gallwch gymdeithasu a mwynhau gweithgareddau amrywiol, â chludiant ar gael i fynd â chi yno.

Nid yw pob asiantaeth gofal yn y cartref yr un peth. Mae’n bwysig gwybod a yw’r asiantaeth:

• yn cyflogi ei ofalwyr ei hun; neu
• â mynediad i rwydwaith o ofalwyr hunangyflogedig ac a fyddant yn codi ffi am argymell un.

Nid yw asiantaethau sy’n argymell gofalwr yn gyfrifol am ddarparu’r gofal y byddech yn ei gael. Mae’r busnesau hyn y tu allan i gwmpas y Comisiwn Ansawdd Gofal – y corff sy’n sicrhau bod safonau gofal y cytunwyd arnynt yn cael eu bodloni. Mae hyn yn golygu eu bod heb eu rheoleiddio.

Mae hefyd yn golygu na chaniateir iddynt gyfarwyddo, goruchwylio na rheoli gwaith eu gofalwyr. Eich cyfrifoldeb chi fyddai hwnnw. Ac os nad ydych yn fodlon â safon y gofal rydych yn ei gael, gallai ei gwneud yn anos cwyno.

Mae dau fath o gartrefi gofal:

• Cartrefi gofal heb ofal nyrsio sy’n darparu cymorth â gofal personol
• Cartrefi gofal â gofal nyrsio sydd â nyrsys cofrestredig sy’n darparu gofal nyrsio 24 awr a chynorthwywyr gofal profiadol sy’n darparu gofal personol.

Mae’r ddau’n lleoedd lle gallwch fyw, yn aml gyda’ch priod, â staff hyfforddedig yn bodloni’ch anghenion gofal.

Mae gan rai lety hefyd a chymorth yn arbennig ar gyfer pobl hŷn â dementia.

Mae costau’n gallu amrywio ledled y wlad. Ond bydd eich adran gwasanaethau cymdeithasol leol (neu’ch Health and Social Care Trust yng Ngogledd Iwerddon) yn gallu rhoi syniad i chi faint y bydd angen i chi ei dalu am wasanaethau a drefnir drwyddynt.

Mae elusennau a grwpiau anabledd yn rhoi gwybodaeth dda hefyd, ond os ydych yn ystyried defnyddio asiantaeth gofal cartref breifat neu gartref gofal preifat, efallai bydd angen i chi wneud eich ymholiadau’ch hun.

Mae'r costau'n wahanol iawn yn dibynnu os ydych angen cymorth yn ystod y dydd neu yn ystod y nos, yn ystod yr wythnos neu ar benwythnosau.

Mae'n anodd gweithio allan beth fyddwch yn ei dalu ymlaen llaw ond gall cysylltu â rhai darparwyr lleol eich helpu i gael costau mwy realistig.

Rydym wedi darparu ychydig o amcangyfrifon i'ch rhoi ar ben ffordd.

• £20,769.84 y flwyddyn, am 14 awr o ofal yr wythnos. Yn seiliedig ar amcangyfrif Cymdeithas Gofal yn y Cartref y DU o'r hyn y dylai cynghorau ei dalu, fel isafswm, bydd yn £28.53 yr awr yn Lloegr (2024/25). Os ydych yn hunan-ariannu, efallai y byddwch yn talu mwy.
• Os ydych angen gofal llawn amser yn ystod y dydd, gallai gostio £82,992 y flwyddyn.
• Os ydych angen gofalwyr dros nos a bod gennych anghenion cymhleth, gallai gostio tua £88,816 y flwyddyn. Yn yr amgylchiadau hynny, mae gofal preswyl fel arfer yn fwy cost-effeithiol. 

Bydd dal gennych y gost o gynnal a chadw eich cartref, ond mae gennych y fantais o fod mewn amgylchedd cyfarwydd.

Os ydych chi a’ch partner angen gofal, gallai gofal yn y cartref fod yn fwy cost-effeithiol. Mae rhai darparwyr gofal yn y cartref ond yn codi atodiad i dalu am yr ail berson, yn hytrach na dyblu cost gofal i un person.

Bydd cost ffioedd cartrefi gofal yn amrywio yn dibynnu ar leoliad, ansawdd a gwasanaeth a gynigir. Cofiwch, efallai y bydd yn rhaid i chi dalu'n ychwanegol am bethau fel tripiau allan, trin gwallt a rhai therapïau - felly mae'n bwysig gwirio beth sy'n cael ei gynnwys yn ffioedd y cartref gofal.

Defnyddiwch y gyfrifiannell costau gofal i ddarganfod cost gyfartalog gofal yn eich ardal ar y wefan Paying for CareYn agor mewn ffenestr newydd

Gallech dalu am eich holl ofal yn y pen draw, peth ohono neu ddim byd o gwbl.

Bydd hyn yn dibynnu ar ble rydych yn byw yn y DU ac a yw’ch anghenion yn gysylltiedig ag iechyd yn bennaf neu’n fwy i’w wneud â byw bob dydd. Er enghraifft, gwisgo, bwyta a symudedd. Gelwir hyn yn ofal cymdeithasol.

Gwnewch yn siŵr eich bod chi’n hawlio am yr help rydych yn gymwys i’w gael:

• Os yw’ch anghenion yn gysylltiedig ag iechyd, efallai y byddwch yn gymwys i gael gofal GIG am ddim.
• Os oes gennych anghenion gofal cymdeithasol, efallai y bydd eich awdurdod lleol (neu’r Ymddiriedolaeth Iechyd a Gofal Cymdeithasol yng Ngogledd Iwerddon) yn helpu i ddod o hyd i’r gofal a’i ariannu.

Gall symud i mewn â’r teulu weithio’n dda, ond gall gael effaith sylweddol ar ffordd o fyw pawb.

Os gallwch fforddio opsiynau eraill fel cartref gofal, gallai hynny fod yn llai o straen i bawb.

Mae’n bwysig bod yn realistig a sicrhau bod pawb â’r un disgwyliadau. Mae’n bwysig deall bod cymorth ar gael.

Dyma rai pethau i’w hystyried wrth feddwl am symud i mewn â’ch teulu:

• Os oes aelodau o’ch teulu’n hawlio budd-daliadau, a fydd y rhain yn cael eu heffeithio? Beth am dreth gyngor?
• A fyddwch yn talu rhent neu’n cyfrannu at filiau rhent a chyfleustodau?
• A fydd rhaid addasu’r cartref? Pwy fydd yn talu am hyn?
• A ydych yn gymwys am gymorth wrth addasu’ch cartref neu gael cymorth gofal cartref?
• A ydych wedi ystyried materion teuluol? A ydych i gyd yn cyd-dynnu? Beth os fydd y cwpl yn gwahanu? Beth sy’n digwydd os na fydd y trefniant yn gweithio?
• Pa fath o ofal fydd ei angen arnoch a phwy fydd yn medru darparu hyn ar eich cyfer?

Dylai’ch teulu fod eisiau’r gorau ar eich cyfer, ond mae’n bwysig diogelu’ch hun drwy gael cyngor cyfreithiol annibynnol. Gall cytundeb ffurfiol a luniwyd helpu i’ch diogelu chi a hwy.

Darganfyddwch am gael cyngor cyfreithiol ar wefan Solicitors for the Elderly

Efallai y bydd yn ymddangos yn lletchwith i drafod y pethau hyn, ond mae’n well trafod senarios posibl cyn i chi wneud newidiadau a allai fod yn gostus ac yn straen.

Gallai meddwl am hyn ymlaen llaw helpu i leihau straen a’ch helpu i wneud dewisiadau fforddiadwy.